A comparison of mortality rate caused by Aluminum Phosphide with other poisonings in Golestan Province, Iran, 2010 - 2016

Document Type : Research Paper

Authors

1 Associate Professor, Pharmaceutical Sciences Research Center, Department of Pharmacology and Toxicology, Faculty of Pharmacy, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran

2 General Physician, Golestan Department of Forensic Medicine, Gorgan, Iran.

3 MSc in Toxicology, Department of Pharmacology and Toxicology, Faculty of Pharmacy, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran

4 BS in Applied Mathematics, Golestan Department of Forensic Medicine, Gorgan, Iran.

5 Forensic Medicine and Toxicology Specialist, Golestan Department of Forensic Medicine, Gorgan, Iran

6 MSc in Toxicology, Health Management and Social Development Research Center, Golestan University of Medical Sciences, Gorgan, Iran.

Abstract

Introduction: Aluminum Phosphide (ALP) is one of the most common causes of death due to poisoning worldwide. The aim of this study was a comparison of mortality rate of Aluminum Phosphide poisoning with other kinds of poisonings in Golestan Province, Iran, 2010 to 2016.
Materials and Methods: This descriptive retrospective study was carried out on all referential bodies to Golestan department of forensic medicine who died due to ALP poisoning and other poisonings from March 2008 to March 2016. Data such as age, gender, marital status, occupation, education, residence, time and kind of poisoning, agent and location of poisoning and death were collected from patients’ medical records and analyzed.
Results: Froma total of 420 deaths due to poisoning causes, 105 cases died from ALP (25%) which after Opioids is the second cause of death.  Of 105 cases, 63.8% of them (n=67) were men and 42.9% (n=45) of cases were aged 20–29 years, 46.7% (n=49) of cases were married and 40% (n=42) of them had been educated up to high school. Moreover, 82.9% of cases (n=87) were living in urban areas. Also, 99% (n=104) of deaths caused by ALP poisoning were due to suicide attempt that occurred mostly in winter (33.3%, n=35).
Conclusion: 0ur findings indicated that ALP toxicity was the second cause of death due to poisoning in Golestan province that was seen most commonly among men and due to suicide attempt. 

Keywords

Full Text

مقدمه

فسفید آلومینیوم[1] از خطرناک­ترین سموم دفع آفات بوده که در ایران به نام قرص برنج[2]  شناخته می­شود (1-2). این ترکیب اولین بار در سال 1973 به عنوان یک آفت کش ایده آل مطرح و در حال حاضر بارنگ خاکستری تیره و یا به شکل کریستال­های زرد رنگ و با نام­های تجاری مختلف به عنوان آفت کش، حشره کش و جونده کش استفاده می­گردد (3-4). این ماده در انسان جذب پوستی نداشته و راه اصلی ایجاد مسمومیت توسط آن از طریق مصرف دهانی و مواجهه تنفسی می­باشد. همچنین مکانیسم اصلی ایجاد مسمومیت توسط این ماده تولید گاز فسفین(PH3) بوده که در اثر تماس فسفید آلومینیوم  با آب تولید می­­شود (2).

شدت مسمومیت با فسفید آلومینیوم در هر دو مسیر مصرف گوارشی و تنفسی بالا بوده و فسفین تولیدی به راحتی از دستگاه گوارش و اپیتلیوم ریه جذب می­شود (3). این گاز باعث مهار سیتوکروم اکسیدازc، زنجیره انتقال الکترون و نهایتا توقف تنفس سلولی می­شود. متعاقب این تغییرات رادیکال­های آزاد تولید می­شود که می­توانند به ارگان­ها آسیب برسانند (5). پیامد اصلی کشنده فسفید آلومینیوم معمولا اختلال در سیستم قلبی و عروقی از طریق اثر مستقیم گاز فسفین بر میوکارد و آریتمی است. متاسفانه آنتی دوت خاصی جهت درمان وجود نداشته و مسمومیت با فسفید آلومینیوم در 48 – 24 ساعت اول با درصد بالای مرگ همراه می­باشد(1، 3-5).

از دیدگاه کلی مسمومیت با فسفید آلومینیوم از شایع­ترین علل مرگ در بسیاری از کشور­ها به خصوص کشورهای در حال توسعه می­باشد (1). غالب مسمومیت­ها به قصد خودکشی و گاها به صورت تصادفی و به ندرت به قصد جنایت رخ می­دهد (4). این ترکیب اولین بار در هندوستان به بازار عرضه شد و در همین کشور سالانه حدود 15000 مسمومیت اتفاقی یا عمدی را در بر داشته که دو سوم آن­ها منجر به مرگ می­شود (5). در نپال نیز بیش از 50% خودکشی­ها ناشی از آفت کش­ها بوده که 14% آن­ها به دلیل مصرف فسفید آلومینیوم بوده است (6).

در ایران نیز مصرف فسفید آلومینیوم شیوع بالا و روزافزون داشته به طوری که این ماده از علل شایع مرگ ناشی از مسمومیت­های عمدی بوده که اکثرا به قصد خودکشی و در گروه سنی جوان رخ می­دهد (2). طی 4 ماه نخست سال 1391 در استان­های تهران، مازندران، گیلان و لرستان 116 نفر به دلیل مسمومیت ناشی از فسفید آلومینیوم فوت نموده اند (1). در شهرستان رشت نیز 116 مورد مسمومیت  ناشی از مصرف فسفید آلومینیوم از سال 1379 تا 1382 ثبت گردیده که در سال 1384 به 284 مورد رسیده است (5). گزارشات متعدد دیگر نشان از مصرف فسفید آلومینیوم جهت خودکشی در دهه­های اخیر در تهران و سایر مناطق کشور دارد (7).

این ترکیب در استان­های شمالی کشور به راحتی در دسترس عموم قرار داشته و یکی از ابزارهای شایع خودکشی به حساب می­آید (2). همچنین استان گلستان یکی از قطب­های مهم کشاورزی در شمال کشور بوده و با توجه به دسترسی آسان به فسفید آلومینیوم در این منطقه، انتظار می­رود شیوع بالایی از مسمومیت را شاهد باشیم. لذا با توجه به قدرت کشندگی بالای این ماده، سهولت دسترسی، شیوع مصرف به ویژه با انگیزه خودکشی و نیز به دلیل فقدان آمار و اطلاعات دقیق از میزان فوت ناشی از این ماده در استان گلستان، مطالعه حاضر به منظور مقایسه میزان مرگ ناشی از مسمومیت با فسفید آلومینیوم با سایر مرگ­های ناشی از مسمومیت در سال­های 1389 تا 1394 انجام گرفته است.

روش کار

مطالعه به شکل توصیفی- مقطعی بر روی تمامی اجساد ارجاعی به اداره کل پزشکی قانونی استان گلستان که به دلیل مرگ ناشی از مسمومیت در سال­های 1389 لغایت 1394 فوت شده بودند به صورت سرشماری انجام شده است. تشخیص مرگ ناشی از فسفید آلومینیوم در آزمایشگاه پزشکی قانونی با انجام آزمایشات سم شناسی بر روی نمونه­های تهیه شده از امعا و احشاء صورت گرفته است. جهت تشخیص مسمومیت با فسفید آلومینیوم از نیترات نقره استفاده شده که در این روش بعد از اضافه کردن آب مقطر به نمونه­های چرخ شده امعا و احشا، نمونه را حرارت داده و به آن نیترات نقره اضافه می­نمایند. مشاهده بخارات سیاه رنگ در لوله آزمایش نشانه وجود فسفین در نمونه بوده که به عنوان مورد مثبت مسمومیت با فسفید آلومینیوم تلقی می­شود. جمع آوری اطلاعات از پرونده افراد متوفی با کمک چک لیستی مشتمل بر 16 سوال، شامل 9 سوال مربوط به مشخصات دموگرافیک و 7 سوال مربوط به مشخصات زمینه­ای و شرایط ایجاد مسمومیت انجام گرفته است. اطلاعات مربوطه به کمک برنامه SPSS(نسخه 16) و روش­های توصیفی و نیز آزمون کای اسکوار جهت بررسی ارتباط متغیرها مورد پردازش قرار گرفته است. همچنین سطح معنی داری کم­تر از 05/0 در نظر گرفته شد و مجوزهای لازم و تاییدیه کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی استان گلستان (کد اخلاق: IR.GOUMS.REC.1394.31) در ابتدای کار اخذ و محرمانه بودن نام و مشخصات هویتی افراد لحاظ گردیده است.

نتایج

در فاصله زمانی بین ابتدای سال 1389 تا پایان سال 1394 از کل 5516 مورد اجساد ارجاعی به اداره کل پزشکی قانونی استان گلستان، تعداد 420 مورد ، فوت به دلیل مسمومیت داشته­اند. از نظر نوع ماده سمی مواد مخدر با فراوانی172 مورد(%41)، بیشترین درصد مسمومیت را دارا بوده است. فسفید آلومینیوم با 105مورد (%25) در رتبه دوم و در ادامه گاز مونوکسید کربن، 59 مورد(%14)، دارو، 41مورد(%10)،آفت کش 29 مورد(9/6 %)، الکل 4مورد(%95)، آمفتامین 4مورد(%95)، کراک و شیشه 4مورد(%95) و مرگ موش(فسفید روی) 1 مورد(%2)، قرار داشته است (نمودار شماره1).  لذا با توجه به نتایج بدست آمده و بر اساس یافته­های آزمون کای اسکوار مشخص شدکه بین فراوانی مرگ ناشی از مسمومیت با نوع ماده سمی در بررسی حاضر ارتباط معنادار آماری وجود دارد (001/0>p).


[1] Aluminum Phosphide

[2] Rice Tablet

از کل 105 مورد مسمومیت ناشی از فسفید آلومینیوم، 67 نفر مرد(8/63 %) و 38 نفر زن(2/36 %) می­باشند. میانگین سنی جامعه آماری 08/13± 45/29 سال و دامنه سنی بین 2 تا 76 سال بوده است. از نظر ملیت، تمامی افراد متوفی ایرانی و راه ورود فسفید آلومینیوم در همه موارد دهانی(خوراکی) بوده است. طبق جدول شماره 1 غالب افراد به تعداد  45 نفر(9/42 %) متعلق به گروه سنی 29 – 20 سال بوده­اند. در توزیع گروه­های سنی بر حسب جنس نیز مشخص شد که سنین 29 – 20 سال شایع­ترین رده سنی در هر دو جنس بوده­اند. از نظر شغلی اکثریت شاغل بوده­اند 43نفر(%41). از نظر فراوانی شغل در هر دو جنس، 18نفر(4/47 %) زنان خانه دار و 42نفر(3/62 %) مردان شاغل بوده­اند. غالب افراد دارای تحصیلات متوسطه 42نفر(%40)، ساکن شهر 87نفر(9/82 %) و متاهل 50نفر(6/47 %) بوده­اند. از نظر توزیع زمانی، زمستان با فراوانی 35 نفر(3/33 %) بیشترین فوت را نسبت به سایر فصول داشته است.

 نتایج آزمون کای اسکوار گویای آن بود که بین فراوانی مرگ ناشی از مسمومیت و سال بررسی ارتباط معنادار آماری مشاهده شده است (779/0 p=) به طوری که بیشترین موارد مسمومیت در طی سال 92 و 94 گزارش شده است (نمودار شماره 2). از نظر جنس، در مردان به جز کاهش مقطعی در سال 93 میزان مرگ ناشی از مسمومیت با فسفید آلومینیوم صعودی بوده ولی در زنان طی چهار سال انتهایی، این نوع مسمومیت کاهش یافته است.

از نظر نوع مسمومیت، تمامی موارد ابتلا عمدی بوده که در این میان 104 مورد (%99). به دلیل خودکشی و 1 مورد (%1) به دلیل دگر کشی بوده و در این خصوص با توجه به نتایج آزمون کای اسکوار بین فراوانی مرگ ناشی از مسمومیت و نوع مسمومیت ارتباط معنادار آماری مشاهده شده است (001/0 p<).

بحث

مطالعه حاضر که به منظور مقایسه میزان مرگ ناشی از فسفید آلومینیوم با میزان مرگ­های ناشی از سایر مسمومیت­ها در استان گلستان انجام شده است که مشخص شد فسفید آلومینیوم بعد از مواد مخدر دومین علت مرگ ناشی از مسمومیت می­باشد. این نتایج هم سو با بررسی­های انجام شده در مازندران، خرم آباد و هندوستان بوده است (8-9،2). همچنین بررسی­های صورت گرفته در کشور موید این موضوع بوده که مسمومیت با سموم آفت کش در مناطق شمالی نسبت به سایر نقاط  کشور  به طور چشمگیری بیشتر می­باشد (10). از طرفی این روند با نتایج بررسی­ها در تهران که بیشترین علل فوت ناشی از مسمومیت را مواد مخدر و در درجه دوم مونوکسید کربن معرفی کرده است  متفاوت بوده و این اختلاف را می­توان ناشی از یکسان نبودن شرایط اقلیمی و نوع دسترسی به سموم در نقاط مختلف دانست (5،2).

در بررسی حاضر غالب مسمومیت­ها با انگیزه خودکشی اتفاق افتاده که این روند در مازندران، گیلان و تهران مشاهده شده است (11،7،2). در بررسی دیگری در تهران نیز مشخص شد که فسفید آلومینیوم اولین عامل مرگ ناشی از مسمومیت­های عمدی در این شهر بوده است (12). در همین خصوص بررسی­های مقدم نیا و عبداللهی، فسفید آلومینیوم را سومین علت خودکشی طی سال­های 1379- 1376 در بابل معرفی نموده است. سایر گزارشات حاکی از مصرف فسفید آلومینیوم در طی دهه­های اخیر جهت خودکشی در تهران و سایر مناطق کشور بوده است (2). همچنین این روند در خارج از کشور مانند موروکو و هند نیز مشاهده شده است (9،4). از طرفی بررسی­ها نشان می­دهد که خودکشی با استفاده از سموم، سومین روش مورد استفاده در کشور بوده و بیشترین درصد خودکشی با این شیوه در مردان به استان گلستان (9/52 %) و در درجات بعدی به استان­های کرمان (%44) و سمنان (7/26 %) اختصاص داشته است (13). لذا با توجه به نتایج می­توان فسفید آلومینیوم را از ابزارهای مهم خودکشی در نظر گرفت که متاسفانه شیوع آن روند صعودی داشته و نیازمند انجام اقدامات سریع و وسیع جهت کاهش این مشکل می­باشد.

در مطالعه حاضر فوت ناشی از مسمومیت با فسفید آلومینیوم در مردان بیش از زنان بوده و بررسی­های مشابه در داخل و خارج از کشور نیز وضعیت مشابهی را گزارش نمود­اند (14،4،2). در برخی مطالعات از جمله در تهران و آلبانی زنان جمعیت غالب را دارا بوده اند (15-16). بنا به اظهارات محققین علی رغم اینکه زنان حدود 5 – 3 برابر مردان خودکشی می­نمایند ولی مردان بیشتر از زنان خودکشی موفق دارند (17). با توجه به اینکه فسفید آلومینیوم بیشتر با نیت اقدام به خودکشی مصرف شده و از طرفی با توجه به میزان کشندگی بالای آن، می­توان نتیجه گرفته که مردان احتمالا به دلیل دسترسی بیشتر و یا داشتن انگیزه بیشتر در پایان دادن به زندگی نسبت به زنان، بیشتر از این ماده استفاده می­نمایند و ضروری است در این گروه اقدامات پیشگیرانه با اهتمام بیشتری انجام گردد (5،2).

در مطالعه حاضر مشخص شد بیشتر مسمومین با فسفید آلومینیوم در رده سنی 29 – 20 سال بوده­اند و بررسی­های صورت گرفته در مناطق شمالی کشور و همچنین در تهران نیز موید این موضوع می­باشد (12،5،2). از طرفی در برخی مطالعات از جمله در اردن و هند سن شایع مسمومیت با فسفید آلومینیوم به ترتیب 19 – 15 و نیز 20 – 16 سال بوده که این موضوع نشان از لزوم توجه به اقشار جوان دارد (18). از طرفی جوان بودن هرم  پایه جمعیتی را نیز می­بایست در این خصوص مد نظر قرار داد. به طور کلی دوره جوانی یکی از مهم­ترین دوران­های گرایش به خودکشی در شرایط خاص اجتماعی روانی می­باشد و خودکشی در جوانان به طور عمده به عدم موفقیت­های اجتماعی آنان و روابط با والدین، دگرگونی جسمانی همراه با بلوغ، احساس تنهایی و مسائل مربوط به ابراز هویت و بحران شخصیت اتفاق می­افتد(19،13).

در زمینه وضعیت تاهل بیشتر افراد متاهل بوده­اند که این الگو در گیلان و مازندران نیز تکرار شده ولی مغایر با بررسی­های صورت گرفته در تهران می­باشد(20،4،2). احتمالا عواملی مانند مشکلات مربوط به زندگی مشترک و ناتوان بودن برخی زوجین به خصوص زوجین جوان در برطرف کردن آن­ها و اقدام تکانه­ای جهت خودکشی را می­توان در روند افزایش فوت ناشی از فسفید آلومینیوم در متاهلین موثر دانست (5،2).

علی رغم دسترسی روستائیان به فسفید آلومینیوم جهت استفاده در محصولات کشاورزی، در بررسی حاضر بیشتر موارد ساکن شهر بوده­اند. این نتایج هم سو با بسیاری از مطالعات مانند بررسی­های مشابه در نپال و آلبانی می­باشد (16،6). به نظر می­آید عواملی مانند سطح اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی در این مورد موثر می­باشد (4). از طرفی بیشتر بودن جمعیت پایه در مناطق شهری را نیز می­بایست مورد توجه قرار داد.

در بررسی حاضر غالب افراد دارای تحصیلات در مقطع متوسطه بوده­اند. احتمالا بیشتر بودن افراد دارای این سطح تحصیلات در جامعه و نیز مشکلات خاص این طیف از جامعه در این روند موثر می­باشد. همچنین با توجه به اینکه در بررسی حاضر غالب موارد مسمومیت با نیت خودکشی رخ داده است می­توان به نظریه Kaplan توجه نمود که ایشان اعتقاد داشتند هر اندازه سطح تحصیلات در جامعه افزایش یابد احتمال خودکشی بیشتر می­گردد که این نظریه در مطالعه حاضر تا تحصیلات مقطع متوسطه صادق می­باشد (21).

نتیجه گیری

فسفید آلومینیوم دومین عامل مرگ ناشی از مسمومیت در استان گلستان بوده که بیشتر با انگیزه خودکشی و در مردان متاهل گروه سنی 29 – 20 سال ساکن شهر مشاهده می­گردد. لذا مقتضی است اقدامات پیشگیرانه شامل افزایش آگاهی عموم و کاهش دسترسی از طریق محدودیت در عرضه و فروش و نیز جایگزین نمودن ترکیباتی به جای فسفید آلومینیوم  جهت استفاده در منازل و صنعت کشاورزی مد نظر قرار گیرد.

تشکر و قدردانی

مقاله حاضر تحت حمایت دانشگاه علوم پزشکی گلستان و حاصل طرح تحقیقاتی مصوب با کد 931121253 می­باشد. از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی گلستان و هم چنین سازمان پزشکی قانونی استان گلستان سپاسگزاری می­شود.

References

1.Abbaspour A, Nasri Nasrabadi Z, Ghorbani A, Marashi SM. Successful treatment of acute aluminum phosphide poisoning induced heart failure: a case report. Razi J Med Sci 2013; 20:78-83.
2.Shokrzadeh M, Alizadeh A, Veisi F, Nasri-Nasrabadi N. The mortality rate of aluminum phosphide poisoning; a comparison with other poisonings recorded in mazandaran department of forensic medicine, Iran, 2009-2011. J Isfahan Med Sch 2015; 33:114-24 (Persian).
3.Khodabandeh F, Kahani A, Soleimani G. The study of fatal complications of “rice tablet “poisoning. IJFM 2014; 20:27-36.
4.Rahbar Taromsari M, Teymourpour P, Jahanbakhsh R. Survey the histopathological findings in autopsy of poisoned patients with rice tablet (Aluminium Phosphide). J Guilan Univ Med Sci 2011; 19:56-63 (Persian).
5.Montazer H, Laali A, Khosravi N, Amini Ahidashti H, Rahiminezhad M, Mohamadzadeh A. Epidemiological, clinical and laboratory features in patients poisoned with aluminum phosphide. J Mazandaran Univ Med Sci 2016; 26:188-95 (Persian).
6.Pokhrel D, Pant S, Pradhan A, Mansoor S. A comparative retrospective study of poisoning cases in central, zonal and district hospitals. Kathmandu Univ J Sci Engin Technol 2008; 4:40-8.
7.Mehrpour O, Alfred S, Shadnia S, Keyler D, Soltaninejad K, Chalaki N, et al. Hyperglycemia in acute aluminum phosphide poisoning as a potential prognostic factor. Hum Exper Toxicol 2008; 27:591-5.
8.Mahmoudi GA, Asaei R. Epidemiologic study of organophosphate and organochlorate pesticides poisoning in hospitalized patients in khorramabad Shohada Ashayer hospital from Mars to August 2006. Yafteh 2008; 10:3-10.
9.Sharma BR, Harish D, Sharma V, Vij K. Poisoning in northern India: changing trends, causes and prevention thereof. Med Sci Law 2002; 42:251-7.
10.Alinejad S, Zamani N, Abdollahi M, Mehrpour O. A narrative review of acute adult poisoning in Iran. Iran J Med Sci 2017; 42:327
11.Sasanian G, Shadnia S, Abdollahi M, Allami P, Hosseini A, Ranjbar A, et al. A retrospective 7-years study of aluminum phosphide poisoning in Tehran. Toxicol Lett 2010; 196:S80-1.
12.Kordrostami R, Akhgari M, Ameri M, Ghadipasha M, Aghakhani K. Forensic toxicology analysis of self-poisoning suicidal deaths in Tehran, Iran; trends between 2011-2015. DARU J Pharm Sci 2017; 25:15.
13.Rezaian M, Sharifi-Rad G. Self-immolation the most important suicide method in Ilam province. Iran J Psychiatry Clin Psychol 2006; 12:289-90 (Persian).
14.Christophers AJ, Singh S, Goddard DG, Nocera A. Dangerous bodies: a case of fatal aluminium phosphide poisoning. Med J Australia 2002; 176:403.
15.Etemadi-Aleagha A, Akhgari M, Iravani FS. Aluminum phosphide poisoning-related deaths in Tehran, Iran, 2006 to 2013. Medicine 2015; 94:e1637.
16.Sulaj Z, Drishti A, Çeko I, Gashi A, Vyshka G. Fatal aluminum phosphide poisonings in Tirana (Albania), 2009–
2013. DARU J Pharm Sci 2015; 23:8.
17.Ahmadi H, Soleimani A. Suicides resulting in death by poisoning among patients referred to Imam Khomeini Hospital in Kermanshah (2007-10). J Kermanshah Univ Med Sci 2013; 17:191-6.
18.Dickson LM, Derevensky JL, Gupta R. The prevention of gambling problems in youth: a conceptual framework. J Gambling Stud 2002; 18:97-159.
19.Moradi SE. Evaluation of suicides resulting in death in Iran, comparing with the world rates. Sci J Forensic Med 2002; 8:16-21 (Persian).
20.Soltaninejad K, Nelson LS, Bahreini SA, Shadnia S. Fatal aluminum phosphide poisoning in Tehran-Iran from 2007 to 2010. Indian J Med Sci 2012; 66:66-70.
21.Sadock BJ, Sadock VA. Kaplan and Sadock's synopsis of psychiatry: behavioral sciences/clinical psychiatry. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2011.
medical journal of mashhad university of medical sciences
Volume 60, Issue 5
November and December 2017
Pages 689-690

Files

Share

How to cite

Statistics