The effect of coenzyme Q10 and exercise training on some indicators of the hemodynamicfor patients with heart failure

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD student in Exercise physiology, Department of Physical Education and Sport Sciences, science and research Branch , Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Professor, Department of Physical Education and Sport Sciences, Faculty of Physical Education and Sport Sciences, Shaheed Beheshti University, Tehran, Iran

3 Associate Professor, Department of Physical Education and Sport Sciences, science and research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

4 Assistant Professor, Faculty of Medicine, University of Sari Medical Sciences, Mazandaran, Iran.

Abstract

Introduction: heart failure (HF), a syndrome is described with fatigue and dyspnea. The patientis involved in decrease of physical and social and other aspects of health. The objective of this study was to test the effects of CoQ10 and exercise training (ET) on rest blood pressure (bp), heart rate (hr), double product (RPP) and quality of life (QOL) in patients.
Materials and Methods: In this study 4o patients were recruited and assigned to four groups: ET, coq10, ET +coq10 and control, randomly. Patients in ET group perfomed exercise three times a week, (25 to 45 minutes) with 60 to 80% intensity of maximal (hr). According to the result of Borg test in every time, the intensity of exercise has been increased for the next time. The second group consumed 100 mg two times daily. The third group tried to do exercise and consumed coq10. Rest bp, hr and RPP (bp×hr) were measured, in addition patients completed questionnaire (QOL), before and after 8 weeks.
Results: Paired T test showed that, (RPP) and (QOL) were increased and rest bp, hr decreased significantly in three interventional groups (P<0/05). According to covariance analysis QOL and RPP were increased significantly both in training and training plus coq10 comparing to coq10 group. Above mentioned items had significant difference in 3 interventional groups comparing to the control (P<0/05).
Conclusion: Consuming of coq10 and exercise training, especially integration of these two methods result in improvement of hemodynamic factors and QOL in patients.

Keywords

Full Text

مقدمه

پرفشاری خون و کم تحرکی یکی از مهمترین چالش­های سلامت بشر در حال حاضر و از مهمترین عوامل خطرساز بیماری­های قلبی-عروقی است. درمان و کنترل این مشکلات به کمک روش­های نوین و کم عارضه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. توانمند سازی این بیماران، بوسیله کاهش ناتوانی و ارتقا کیفیت زندگی و به حداقل رساندن عود حوادث قلبی و بستری در بیمارستان، بخش وسیعی از هزینه­های مربوط به ناتوانی این بیماران از نظام سلامت کسر می­گردد. توصیه­های درمانی موجود بهبودی اندکی را در کیفیت زندگی آنان ایجاد می­کند. میزانی که تمرین می­تواند وضعیت سلامتی آنان را ارتقا بخشد ناشناخته است (1). همچنین در سال­های اخیر استفاده از مکمل یاری کوآنزیم­کیوتن[1]در افراد ورزشکار و بیمار به طور گسترده­ای افزایش یافته است (2). این ترکیب چندین نقش مهم در بدن ایفا می­کند که شامل انتقال الکترون­ها در زنجیره تنفسی میتوکندری و در نتیجه تولید انرژی، داشتن نقش آنتی­اکسیدانی و پشتیبانی از بازسازی سایر آنتی­اکسیدان­ها، تاثیر بر نفوذپذیری غشاء سلول و تحریک رشد سلول و ممانعت از مرگ آن است (3).  سنتز درونی و مصرف آن از طریق رژیم غذایی از کمبود آن در افراد سالم جلوگیری می­کند، ولی سطوح و توانایی تولید آن در بافت با افزایش سن و در عضله قلبی بیماران با نارسایی قلبی کاهش، بطوری­که با کمبود هرچه بیشتر آن در بدن، شدت بیماری افزایش می­یابد (4). ازآنجایی­که بیماری نارسایی قلبی با کاهش انرژی قلب و بعضا با کاهش انقباض­پذیری بطن چپ همراه است، پیشنهاد شده مصرف این ترکیب به عنوان مکمل، بدلیل نقش کلیدی در تولید انرژی هوازی، با افزایش سطوح کوانزیم Q10سرم احتمالاً تاثیر چشمگیری بر عضلات در حال انقباض داشته و از این طریق استقامت ورزشی را بهبود می­بخشد (5). شاخص کیفیت زندگی به عنوان نشانگر کیفیت خدمات بهداشتی و به عنوان جزیی از برنامه­های مدیریت بیماری به کار می­رود .زمانی که این داده­ها همراه با پیامدهای دیگر پیشرفت بیماری مانند ابتلا و مرگ و میر مدنظر باشد فهم بهتری از پیامدهای بیماری می­تواند به دست آید (6) .از اینرو با در نظرگرفتن دانسته­های موجود پیرامون فعالیت بدنی و وظایف کوکیوتن در بدن، این فرضیه که تمرین و مکمل­دهی کوکیوتن ممکن است باعث حاصل­ضرب­دوگانه و کاهش فشارخون و ضربان قلب استراحتی و نهایتا  بهبود کیفیت زندگی بیماران شود، مطرح شده است (7). با وجود تایید سازمان بهداشت جهانی مبنی بر فواید چشمگیر تمرین ورزشی در  بیماران قلبی با این حال در آمریکا تنها 10 تا 20 درصد، در انگلیس 10 تا 23 درصد و در اسپانیا 2 درصد افراد در برنامه بازتوانی شرکت می­نمایند (8).  با این استقبال اندک از تمرینات ورزشی، در عین حال وجود شواهد بسیار در فواید کلینیکی کوکیوتن در پیشگیری و درمان نارسایی قلبی شایسته است بیش­تر توجه  به رژیم غذایی و مکمل­­های خوراکی باشد (12-9). مطالعات مروری ، ایمنی و اثربخشی تمرین ورزشی هوازی که معمولا با شدت سبک تا متوسط اجرا می­شود را در بیماران قلبی عروقی ثابت کرده­اند (13-14).  به علاوه بهبود در قدرت عضلانی ناشی از تمرین، باعث کاهش در میزان حاصل ضرب دوگانه[2] (فشارخون × ضربان قلب) و تقاضای میوکارد به اکسیژن طی فعالیت­های روزانه، نظیر حمل خواربار یا بلند کردن اجسام متوسط تا سنگین می­گردد (15). از این رو مراکز بازتوانی قلبی تحت نظارت پزشک و پرستار کارآزموده، جهت فعالیت ورزشی به منظور کاهش ناتوانی­های جسمی و مشکلات روحی و بهبود کیفیت زندگی بیماران قلبی ایجاد گردیده است. پژوهش حاضر با توجه به آمار روزافزون بیماران نارسایی قلبی و عدم درمان قطعی آن­ها و تعداد اندک مطالعات در زمینه اثر تمرین و کوکیوتن خوراکی بر بیماران نارسایی قلبی، همچنین تناقض­های موجود در مطالعات قبلی، جهت بررسی بیشتر و آگاهی­بخشی به بیماران، زمینه­ی اجرای  برنامه­ی تمرینی و مصرف مکمل را توسط بیماران نارسایی قلبی فراهم نموده ­است. و برآن است علاوه بر بررسی اثر مکمل کوکیوتن و تمرین ورزشی بازتوانی بر شاخص­های همودینامیک و کیفیت زندگی به طور جداگانه، به بررسی اثر همزمان این دو عامل بعنوان درمان تکمیلی درکنار درمان­های معمول، بر این بیماران بپردازد.

روش کار

مطالعه حاضر از نوع نیمه تجربی (semi experimental) با روش نمونه­گیری در دسترس بود. از میان بیماران مراجعه کننده به مرکز بازتوانی درمانگاه هلال احمر بابل،40 بیمار داوطلب دارای شرایط ورود به مطالعه: با توجه به شدت نارسایی قلبی و ایجاد علایم، قرار داشتن در معیار دو و سه (متوسط) طبقه­بندی انجمن قلب نیویورک NYHA))[3] و کسرتخلیه[4](EF) 30 تا 45 % که تا سه ماه قبل از مطالعه، در وضعیت پایدار و بدون تغییرات دارویی بودند انتخاب و پس از تکمیل پرسش­نامه شامل اطلاعات شخصی سوابق پزشکی-ورزشی و فرم رضایت­نامه با آگاهی از نحوه اجرای کار، وارد مطالعه شدند. بیماران کلیوی و کبدی و افرادی که به دلایل ارتوپدی قادر به انجام فعالیت­های ورزشی نبودند یا قیلا تمرین ورزشی انجام می­دادند و افرادی که وارفارین، آنتی­اکسیدان­ و ویتامین  مصرف می­کردند از مطالعه حذف شدند. هرگروه شامل 10 نفر که به طور یکسان و تصادفی در چهار گروه: بازتوانی قلبی+ کوکیوتن (3 بیمار زن و 7 بیمار مرد) میانگین سنی76/7±  2/65 سال، کوکیوتن  (8 بیمار زن و 2 بیمار مرد) میانگین سنی 85/19± 8/58 سال، بازتوانی قلبی (3 بیمار زن و 7 بیمار مرد) میانگین سنی 84/7± 1/61 سال و گروه کنترل (4 بیمار زن و 6 بیمار مرد) با میانگین سنی 77/5 ± 65/57 سال قرار گرفتند. گروه اول تمرینات ورزشی را سه بار در هفته  هرجلسه به مدت 30 تا 60 دقیقه با شدت 70 تا 85% ضربان قلب بیشینه با استفاده از سه دستگاه تردمیل، کارسنج دستی و پایی انجام دادند. در ابتدا و انتهای هر جلسه تمرین، بیمار با شدت 50 تا 55 درصد ضربان قلب بیشینه، به مدت 5 تا 10دقیقه بر روی تردمیل به گرم کردن و سرد کردن پرداخت.  شدت بارکار اولیه از میزان اکسیژن مصرفی VO2peak) ) هر آزمودنی هنگام اجرای آزمون ورزشی تعدیل شده ناتون[5]، در ابتدای ورود به برنامه تعیین گردید و  بیشترین میزان تلاش بیمار محاسبه و از 50% حداکثر توان ورزشی شروع به فعالیت بازتوانی نمود. در هر جلسه تمرینی، بیمار بر اساس ضربان قلب هدف و ظرفیت عملکردی جلسه قبل بر اساس مقیاس بورگ[6] خود به انجام فعالیت پرداخته سپس باتوجه به وضعیت و میزان پیشرفت بیمار، هر جلسه در صورت مقیاس بورگ مناسب (13و14)، به طور پیشرونده 5% بر شدت آن افزوده شد. شدت برنامه تمرینی از طریق ضربان قلب و به وسیله پایش نوار قلب سه اشتقاقی کنترل و درصورت بروز هر گونه بی­نظمی ضربان قلب، فیبریلاسیون بطنی و دهلیزی با نظر متخصص قلب تمرین قطع یا تعدیلشد.

 گروه دوم روزانه دو بار 100 میلی­گرم مکمل کوکیوتن(nature plus) محصول امریکا را مصرف کردند. و گروه سوم همزمان تحت برنامه ورزشی و مصرف کوکیوتن قرار گرفتند. بیماران در همه­ی گروه­ها داروهای معمول را دریافت کردند. قبل و پس از هشت هفته مداخله، ضربان قلب و فشارخون استراحتی و حاصل­ضرب­دوگانه اندازه­گیری شد و پرسشنامه کیفیت زندگی مینه سوتا توسط بیماران تکمیل گردید.

طلاعات بدست آمده با آزمون­های تی زوجی برای مقایسه درون گروهی داده­های تست ورزش در پیش­آزمون و پس­آزمون هر گروه، تحلیل واریانس برای مقایسه  گروه­ها از لحاظ سن، جنس و ویژگی­های آنتروپومتریکی و تحلیل کواریانس جهت  مقایسه تفاوت بین گروه­ها در سطح معناداری (05/0˂p) در نرم افزار SPSS نسخه 23 تجزیه و تحلیل شدند.


[1] Coenzyme Q10(COQ10)

[2] Double product or Rate :RPP

[3] The New York Heart Association

[4] Ejection Fraction

[5] Naughton

[6] burg

بر اساس آزمون تی زوجی، مقایسه نتایج پس­آزمون و پیش­آزمون، افزایش معنی­دار در میزان حاصل­ضرب دوگانه و کاهش معنی­دار در ضربان قلب و فشار خون سیستولی استراحتی در سه گروه مداخله مشاهده گردید (05/ 0˂p). آزمون آماری تحلیل کواریانس نشان داد که معیارهای فوق در سه گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل تفاوت معنی­داری داشت(05/0p<)(جدول4).

بر اساس آزمون تی زوجی، مقایسه نتایج پس­آزمون و پیش­آزمون، افزایش معنی­دار در میزان ابعاد مختلف کیفیت زندگی در سه گروه مداخله مشاهده گردید (05/ 0˂p). آزمون آماری تحلیل کواریانس نشان داد که معیارهای فوق در سه گروه مداخله در مقایسه با گروه کنترل تفاوت معنی­داری داشت (05/ 0˂p) (جدول5)

بحث و نتیجه­گیری

 

پژوهش حاضر نشان داد که در سه گروه مداخله میزان حاصل­ضرب دوگانه و ابعاد مختلف کیفیت زندگی افزایش معنی­دار و ضربان قلب و فشار خون سیستولی استراحتی کاهش معنی­دار داشته است. این تغییرات در گروه کنترل معنی­دار نبود. نتایج یک مطالعه نشان داد هر دو شیوه تمرین تداومی و تناوبی به تأثیر مفید معنی‌داری بر کیفیت زندگی و ابعاد مختلف آن انجامید (16). یک مطالعه مروری گزارش کرد تمرین ورزشی می­تواند 16 تا 29 درصد، حداکثر اکسیژن مصرفی را در افراد جوان و مسن افزایش دهد (13). متاآنالیزی که به بررسی 42 پژوهش در مورد تاثیر تمرینات ورزشی بر فشار خون نشان داد که فشار خون سیستولی، دیاستولی و میانگین فشارخون پس از تمرینات ورزشی دارای کاهش معنی­داری بود (17). این نتایج با یافته­های پروند طی 10 جلسه تمرینات کم شدت بازتوانی بیماران افزایش عملکرد گردش خون و مصرف اکسیژن در بدن را نشان داده و همچنین می­تواند با کاهش مقاومت گردش خون، کاهش فشارخون سیستولی را به دنبال داشته باشد همسوست (18).در مطالعه دیگر شعبانی نشان داد که نوتوانی قلب موجب افزایش حاصل ضرب دوگانه و ضربان قلب دوره بازیافت پس از عمل جراحی پیوند عروق کرونر می‎شود. به علاوه، کاهش معناداری را در فشارخون سیستولی و ضربان قلب بیماران در زمان استراحت ایجاد می­کند. در بیماران کاهشضربان قلب، فشار خون بالا و حاصل­ضرب دوگانه (ضربان قلب × فشار خون سیستولی) یک تاثیر فیزیولوژیک مورد انتظار در پاسخ به تمرینات ورزشی است (15). تمرین با افزایش چگالی مویرگی، کاهش مقاومت شریان­های جانبی، افزایش حجم پایان دیاستولی و حجم ضربه­ای، ضربان قلب، افزایش تعداد و حجم میتوکندری، افزایش برداشت لاکتات، افزایش آنزیم­ها برای متابولیسم هوازی و به دنبال آن افزایش مصرف اکسیژن عضلانی و استخراج بیشتر اکسیژن از خون به افزایش مصرف اکسیژن تام بدن و کاهش تهویه منجر ونهایتا موجب  سازگاری­های قلبی عروقی و بهبود شاخص­های همودینامیک و بهبود کیفیت زندگی می­شود. اساسا میزان بهبود در این شاخص­ها و کیقیت زندگی، به آمادگی اولیه، سن و جنسیت فرد و همچنین شدت و تعداد تمرین بستگی دارد (19). این یافته­ها نتایج پژوهش حاضر را توجیه می­نماید.

در بیماران نارسایی قلبی کوکیوتن پلاسما پیشگویی کننده مستقل مرگ ومیر است (20). مورتنسین 2014 نشان داد مصرف مصرف روزانه 300 میلی­گرم کوکیوتن به مدت دو سال علایم بیماری و ظرفیت عملکردی بیماران نارسایی قلبی را بدون هیچ اثر جانبی بهبود ­بخشده و موجب کاهش کلیه علت­های مرگ­ومیر می­شود (21). همچنین در مطالعه دیگسی کاهش فشارخون و ضربان قلب با مکمل یاری کوکیوتن مشاهده شد (22). درحالیکه در بررسی مورتنسین هیچ تغییر معناداری در فشارخون و ضربان قلب  بیماران دیده نشد. کاهش فشارخون و ضربان قلب در مطالعات با تعداد نمونه­های کوچکتر مشاهده شد و در نمونه­های بزرگتر هیچ تغییر معنی­داری در فشارخون یا ضربان قلب بیمارانی که مکمل کوکیوتن مصرف کرده بودند مشاهده نشد. درکلنتایجاکثرمطالعاتانجامشدههمسوبانتایجاینپژوهشاست.ولی بدلیل ناهمگن و کوچک بودن مطالعات و عدم تجانس شیوه­ها و داروهای قلبی­عروقی در پژوهش­ها امکان نتیجه­گیری معنی­دار و حمایت از مصرف گسترده کوکیوتن محدود گردیده است. 

نارسایی قلبی بدلیل اثرات مضر انواع اکسیژن واکنشی (ROS)[1]و استرس اکسیداتیو منجر به تخریب سلولی و اختلال اندوتلیالی می­شود. کوکیوتن خوراکی می­تواند با توجه به خاصیت آنتی­اکسیدان قوی، مستقیما بر رادیکال‎‎های آزاد اثر گذاشته همچنین بدلیل توانایی بازسازی ویتامین E  از رادیکال­ها و نیز تقویت تاثیر نیتریک اکساید (NO) بر عروق کرونری، در شرایط استرس اکسیداتیو شدید ازجمله نارسایی قلبی عملکرد اندوتلیالی را بدون هیچ اثر جانبی بهبود بخشیده (23) و کمبود این کوآنزیم را در بدن و چرخه معیوب متابولیکی را در نارسایی قلبی که"قحطی انرژی قلب" نامیده می­شود اصلاح نماید (24). مطالعات نشان می­دهد انرژی­زایی این کوآنزیم در سلول­هایی مانند قلب که نیاز متابولیک بالایی دارند اهمیت اساسی دارد. بدلیل متابولیسم هوازی بالا منبعی از انواع اکسیژن واکنشی هستند. ROS تولید شده در عروق می­تواند با غلظت نیتریک اکساید موجود (از طریق ترکیب با سوپر اکسید و تولید پروکسی نیتریت) کاهش یابد. کوکیوتن می­تواند ROS را پاکسازی نموده و از نیتریک اکساید در برابر جمله آن­ها محافظت نماید. مکانیزم احتمالی فعال در کاهش فشارخون، حفظ نیتریک اکساید در اندوتلیوم می­باشد. و چون نیتریک اکساید خاصیت گشادکنندگی عروقی نیز دارد بنابراین کوکیوتن می­تواندبا مکانیزم متفاوت به همراه دیگر عوامل ضد فشارخون و تپش قلب عمل نماید (25).

بهبودی مشاهده شده در این مطالعه در کیفیت زندگی، حاصل­ضرب­دوگانه، فشارخون سیستولی و نبض استراحتی بویژه با توام کردن تمرین و کوکیوتن به عنوان یک روش بالقوه و موثر احتمالا از طریق هم­افزایی برسنتز نیتریک اکساید که موجب انبساط عروق وکاهش مقاومت عروقی و با توجه به خاصیت آنتی­اکسیدانی کوکیوتن،که سبب افزایش بهبود اختلال اندوتلیالی و عملکرد بافت قلبی می­شود و سازگاری­های قلبی عروقی و عضلانی  را به دنبال دارد اتفاق می­افتد (26). از آن­جایی­که کاهش میزان فشار خون سیستولی و ضربان قلب استراحتی نشانگر عملکرد بهتر قلب و نیز خون­رسانی بهتر و در نتیجه برآورده شدن بهتر نیاز اکسیژنی عضله قلب است، حاصل ضرب فشارخون در ضربان قلب نیز که به­ عنوان شاخص میزان تقاضای اکسیژن قلب محسوب میشود، به طور معنی­داری افزایش می­یابد (27). بطور کلی تغییرات درمانی سبک زندگی ازطریق برنامه بازتوانی قلبی و مصرف همزمان ریزمغذی­ها باعث کاهش عوامل خطرزا  می­شود که از این مداخلات در پیشگیری ثانویه از بیماری قلبی حمایت اساسی می­نماید (28). اگرچه باید با انجام پژوهش­های کنترل شده تصادفی بیشتر، نقش آن­ها را در کاهش علائم قلبی عروقی، تعدیل عوامل خطرساز و نیز بهبود کیفیت زندگی نشان داد. بررسی پژوهش­های گذشته چند محدودیت مطالعه حاضر را آشکار می­سازد. اول تعداد ناکافی بیمارانی بود که در مطالعه وارد شدند. دوم آن که در این مطالعه عده­ای از بیماران که در طبقه­بندی دو وسه NYHA قرار داشتند وارد پژوهش شدند و این امر ممکن است در نتیجه مطالعه تاثیر منفی داشته باشد چرا که بیماران نمونه کاملی از بیماران نارسایی قلبی نبودند. سوم آن که پژوهشی مشابه در بیماران مسن تر از 70 سال انجام پذیرد.

این پژوهش نشان داد مکمل کوکیوتن و تمرینات ورزشی می­تواند موجب بهبود شاخص­های همودینامیک، در نتیجه بهبود عملکرد قلبی شود و ارتقا کیفیت زندگی  بیماران را به دنبال داشته باشد.


تشکر و قدرانی

 از دکتر مرضیه عمادی (متخصص قلب­و­عروق) وکارکنان بخش بازتوانی درمانگاه هلال احمر  به­دلیلهمکاریبی­دریغ در طول این پژوهش، سپاسگزاری می شود.


[1] .reactive-oxygen species(ROS)

References

1. Flynn KE, Piña IL, Whellan DJ, Lin L, Blumenthal JA, Ellis SJ, et al. Effects of exercise
training on health status in patients with chronic heart failure: findings from the HF-ACTION
randomized controlled trial. JAMA 2009; 301:1451-9.
2. Braun B, Clarkson PM, Freedson PS, Kohl RL. Effects of coenzyme Q10 supplementation
on exercise performance, VO 2 max, and lipid peroxidation in trained cyclists. Int J Sport
Nutr 1991; 1:353-65.
3. Jafari M, Mousavi SM, Asgharzadehc A, Yazdani N. Coenzyme Q10 in the treatment of
heart failure: a systematic review of systematic reviews. Indian Heart J 2018; 70:S111-7.
4. Sharma A, Fonarow GC, Butler J, Ezekowitz JA, Felker GM. Coenzyme Q10 and heart
failure a state-of-the-art review. Circ Heart Fail 2016; 9:e002639.
5. Kon M, Tanabe K, Akimoto T, Kimura F, Tanimura Y, Shimizu K, et al. Reducing
exercise-induced muscular injury in kendo athletes with supplementation of coenzyme Q10.
Br J Nutr 2008; 100:903-9.
6. Kinney M. Quality of life research: rigor or rigor mortis. Cardiovasc Nurs 1995; 31:25-8.
7. Zheng A, Moritani T. Influence of CoQ10 on autonomic nervous activity and energy
metabolism during exercise in healthy subjects. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo) 2008;
54(4):286-90.
8. Lavie CJ, Milani RV. Disparate effects of improving aerobic exercise capacity and quality
of life after cardiac rehabilitation in young and elderly coronary patients. J Cardiopulm
Rehabil 2000; 20:235-40.
9. Langsjoen PH, Langsjoen PH, Folkers K. A six-year clinical study of therapy of
cardiomyopathy with coenzyme Q10. Int J Tissue React 1990; 12:169-71.
10. Poggesi L, Galanti G, Comeglio M, Toncelli L, Vinci M. Effect of coenzyme Q10 on left
ventricular function in patients with dilative cardiomyopathy: a medium-term randomized
double-blind study versus placebo. Curr Ther Res 1991; 49:878-86.
11. Rossi E, Lombardo A, Testa M, Lippa S, Oradei A, Littarru G, et al. Coenzyme Q10 in
ischaemic cardiomyopathy. Biomed Clin Asp Coenzyme Q 1991; 6:321-6.
12. Langsjoen PH. Alleviating congestive heart failure with coenzyme Q10. Paris: LE
Magazine; 2008.
13. Taylor RS, Sagar VA, Davies EJ, Briscoe S, Coats AJ, Dalal H, et al. Exercise-based
rehabilitation for heart failure. Cochrane Database Syst Rev 2014; 4:CD003331.
14. Smart N, Marwick TH. Exercise training for patients with heart failure: a systematic
review of factors that improve mortality and morbidity. Am J Med 2004; 116:693-706.
15. Shabani R, Nikbakht H, Nikoo M R, Cheragi MA, Hojatoleslami S, Shirmohammadi T, et
al . Effects of cardiac rehabilitation program on physical capacity, blood pressure, heart rate
recovery and myocardial oxygen consumption in patients undergoing coronary artery bypass
grafting. Med Sci J Islamic Azad Univ Tehran Med Branch 2011; 21:108-13. (Persian)
16. Falahi AA, Gaeini AA. The effects of continuous and interval exercise training on quality
of life in heart patients after coronary artery bypass graft surgery (CABG). Sports Biosci
2011; 10:115-29. (Persian)
17. Leon AS, Franklin BA, Costa F, Balady GJ, Berra KA, Stewart KJ, et al. Cardiac
rehabilitation and secondary prevention of coronary heart disease: an American Heart
Association scientific statement from the Council on Clinical Cardiology (Subcommittee on 
Exercise, Cardiac Rehabilitation, and Prevention) and the Council on Nutrition, Physical
Activity, and Metabolism (Subcommittee on Physical Activity), in collaboration with the
American association of Cardiovascular and Pulmonary Rehabilitation. Circulation 2005;
111:369-76.
18. Parvand M, Goosheh B, Sarmadi A. Effect of cardiac rehabilitation on blood pressure and
functional capacity in patients after myocardial infarction. Novel Biomed 2016; 4:56-60.
19. Berra K, Hamm LF, Kavanagh T. AACVPR cardiac rehabilitation resource manual.
Champaign: Human Kinetics; 2006. P. 215.
20. Molyneux SL, Florkowski CM, George PM, Pilbrow AP, Frampton CM, Lever M, et al.
Coenzyme Q10: an independent predictor of mortality in chronic heart failure. J Am Coll
Cardiol 2008; 52:1435-41.
21. Mortensen SA, Rosenfeldt F, Kumar A, Doliner P, Filipiak KJ, Pella D, et al. The effect
of coenzyme Q10 on morbidity and mortality in chronic heart failure: results from QSYMBIO:
a randomized double-blind trial. JACC Heart Fail 2014; 2:641-9.
22. Digiesi V, Cantini F, Oradei A, Bisi G, Guarino GC, Brocchi A, et al. Coenzyme Q10 in
essential hypertension. Mol Aspects Med 1994; 15:S257-63.
23. Rosenfeldt F, Hilton D, Pepe S, Krum H. Systematic review of effect of coenzyme Q10 in
physical exercise, hypertension and heart failure. Biofactors 2003; 18:91-100.
24. Fotino AD, Thompson-Paul AM, Bazzano LA. Effect of coenzyme Q10 supplement on
heart failure: a meta-analysis. Am J Clin Nutr 2013; 97:268-75.
25. Belardinelli R, Tiano L, Littarru GP. Oxidative stress, endothelial function and coenzyme
Q10. Biofactors 2008; 32:129-33.
26. Tsai KL, Huang YH, Kao CL, Yang DM, Lee HC, Chou HY, et al. A novel mechanism of
coenzyme Q10 protects against human endothelial cells from oxidative stress-induced injury
by modulating NO-related pathways. J Nutr Biochem 2012; 23:458-68.
27. Gobel FL, Norstrom LA, Nelson RR, Jorgensen CR, Wang Y. The rate-pressure product
as an index of myocardial oxygen consumption during exercise in patients with angina
pectoris. Circulation 1978; 57:549-56.
28. Carrero JJ, Fonollá J, Marti JL, Jiménez J, Boza JJ, López-Huertas E. Intake of fish oil,
oleic acid, folic acid, and vitamins B-6 and E for 1 year decreases plasma C-reactive protein
and reduces coronary heart disease risk factors in male patients in a cardiac rehabilitation
program. J Nutr 2007; 137:384-90.
medical journal of mashhad university of medical sciences
Volume 61, Issue 2
May and June 2018
Pages 950-957

Files

Share

How to cite

Statistics