Document Type : Research Paper
Authors
1 Vascular & Endovascular surgery department of Mashhad Medical Sciences University, Mashhad, Iran.
2 Mashhad Medical Sciences University, Mashhad, Iran.
Abstract
Keywords
مقدمه
سالانه 5-3 میلیون نفر دچار بیماری کلیه مرحله انتهایی[1] و دیالیز میشوند، که بخشی از این افراد کاندید همودیالیز میشوند. در بین راههای انجام دیالیز تعبیه فیستول شریانی وریدی راهی انتخابی برای بیمارانی است که نیازمند دیالیز طولانی مدت هستند. در اطفال کوچک بودن قطر عروق خونی، جریان خون محیطی ضعیف و اسپاسم عروقی نیز در عدم کارکرد زودرس عروقی نیز موثرند. با بررسی عوامل خطر در عدم کارکرد زودرس فیستول در این بیماران میتوان به راهکارهایی در جهت بهبود عملکرد این فیستولها پرداخت. در حال حاضر دیالیز مداوم شامل همودیالیز و دیالیز صفاقی برای کودکان در هر سنی، حتی نونهالان از لحاظ تکنیکی امکان پذیر است (1). در کودکان هیچ حد توصیه شدهای برای GFR وجود ندارد. موفقیت یک فیستول شریانی وریدی به میزان خونی که به قسمت دیستال آناستوموز جریان مییابد وابسته است. فیستول باید حداقل 6 هفته قبل از استفاده کار گذاشته شود، زیرا بلوغ فیستول زمانبر است (1). در انتخاب رگ برای ایجاد فیستول رگ رادیوسفالیک در بازوی غیر غالب بهترین گزینه است و روش انتها به کنار بهترین روش است که بیشترین عملکرد و کمترین درد را دارد (2).
روش کار
این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی یک گروهه انجام شد. نمونهگیری به صورت غیراحتمالی و آسان بوده است. اطفال با سن کمتر از 20 سال که توسط نفرولوژیست جهت تعبیه مسیرهای دائمی همودیالیز معرفی شده بودند، پس از معاینه که مناسب تعبیه فیستول بودهاند، وارد مطالعه شدند. معیارهای خروج شامل عدم نیاز به دیالیز طولانی مدت، سن بالای 20 سال، وجود ترمبوفلبیت سطحی و تعبیه مسیر همودیالیز قبلی میباشند. تمام بیماران از نظر سیستم عروقی جهت تعیین محل تعبیه فیستول توسط جراح عروق واحد معاینه شدند. مطالعه حاضر توسط کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی مشهد تایید شده است و پس از اخذ رضایت نامه آگاهانه کتبی از والدین، کودکان وارد مطالعه شدند. پرسشنامههایی برای بیماران قبل، حین و بعد از عمل تکمیل شد، که شامل اطلاعات سن، جنس، وزن، فشارخون، محل تعبیه فیستول شریانی وریدی، قطر عروق مورد استفاده برای فیستول توسط کولیس، نوع آناستوموز فیستول، تعیین دشواری عمل توسط جراح عروق باتجربه واحد و کارکرد فیستول پس از تعبیه بوده است. سپس بیماران از نظر زمان رسیدن به قابل استفاده شدن فیستول مورد ارزیابی قرار گرفتند. زمان رسیدن به قابل استفاده شدن، زمانی تلقی میشود که قطر ورید به اندازهای برسد که تحمل تزریقهای مکرر جهت دیالیز را داشته باشد. کارکرد فیستول تا رسیدن به زمان فوق توسط لمس تریل و سمع سوفل به صورت هفتگی و سرپایی در درمانگاه جراحی عروق انجام و ثبت گردید. پس از جمع آوری دادهها به صورت میدانی و مشاهده مستقیم اطلاعات در چک لیست ثبت شدند و توسط نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل آماری انجام شد.
نتایج
در مطالعه حاضر 30 بیمار وارد شدند که نتایج توصیفی آن در جدول 1 آورده شده است.
[1] ESRD
از لحاظ آماری بین استفاده از لوپ و بدون استفاده از لوپ تفاوت معنی داری وجود نداشته است(120/0=p)(جدول 2).
در مطالعه حاضر از دید جراح عروق با تجربه 3 مورد (10%) از جراحیها مشکل و 27 مورد (90%) از آنها راحت انجام شده است و به غیر از 1 مورد (3/3 %) بقیه موارد نتیجه اولیه خوب و موفق داشتند.
در مطالعه حاضر، در 20 مورد (67%) از جراحیها از ورید سفالیک استفاده شد، که 18 مورد آن به شریان رادیال و 2 مورد آن به شریان براکیال آناستوموز شد. در 10 مورد(3/33 %) از ورید مدین کوبیتال استفاده شد، که 8 مورد آن به شریان براکیو-رادیال و 2 مورد آن به شریان براکیال آناستوموز شد.
فقط برای 1 مورد(3/3 %) آناستوموز انتها به کنار انجام شد، و در 29 مورد(7/96 %) از آناستوموز کنار به کنار استفاده شد.
در مطالعه حاضر 4 بیمار(3/13 %) فوت کردند و 4 بیمار (3/13 %) نیز تحت پیوند کلیه قرار گرفتند.
در نهایت در 26 مورد(7/86 %) از جراحیها، فیستول به طور کامل بالغ و دارای کارکرد شدند، که مناسب برای دیالیز بود. و 4 مورد(3/13 %) از جراحیها دچار از کار افتادن زودرس فیستول (از کار افتادگی زود هنگام) شدند. از این 4 مورد 2 نفر مذکر و 2 نفر مونث بودند. 3 مورد در جراحیهای انفیه دان تشریحی بوده، که برای آنها آناستوموز شریان رادیال به ورید سفالیک انجام شده بود. و 1 مورد در جراحی چین آرنج و با آناستوموز شریان براکیال با ورید سفالیک بوده است. و در 2 مورد نیز از نظر جراح با تجربه، جراحی مشکل وجود داشت. همچنین در 2 مورد نیز از بزرگنمایی لوپ استفاده شد. در همه این 4 مورد ترمبوز عامل اصلی از کارافتادگی زودرس فیستول بود (جدول5-4).
بین دو گروه فیستول بالغ شده و ازکارافتادگی زودرس فیستول از نظر سن، وزن، فشار سیستولیک و دیاستولیک، قطر شریان و قطر ورید اختلاف معنی داری وجود نداشت. بین دو گروه فیستول بالغ شده و ازکارافتادگی زودرس فیستول از نظر دشواری عمل براساس آزمون دقیق فیشر اختلاف معنی داری داشت(039/0=p).
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر 4 مورد، از کارافتادگی زودرس فیستول شریانی-وریدی داشتند، که مشخص شد سن، وزن، فشارخون، قطر شریان و ورید تاثیری بر بلوغ و از کارافتادگی زودرس فیستول در کودکان زیر 20 سال ندارد و با توجه به اینکه همودیالیز برای دیالیز مزمن بکار میرود، بنابراین میتوان این روش را برای کودکانی که مناسب برای همودیالیز هستند بکار برد. در مطالعه حاضر مشخص شد که سختی و دشواری عمل که توسط جراح تعیین میشود، در از کارافتادگی زودرس فیستول موثر است. پس تجربه جراح در تعبیه فیستول در کودکان بسیار مهم است.
در مطالعات متعددی ارجحیت آناستوموز انتها به کنار بر کنار به کنار گزارش شده است (2). در مطالعه حاضر 29 آناستوموز کنار به کنار انجام شد و فقط 1 مورد آناستوموز انتها به کنار انجام شده است، که میتوان نتیجه گرفت این روش نیز کاملا موثر و دارای عملکرد مناسب میباشد.
در مطالعاتی از روش میکرو جراحی برای تعبیعه فیستول استفاده شده است، که نتیجه گرفتهاند تعبیه فیستول شریانی-وریدی روش مناسبی جهت دیالیز کودکان است و استفاده از تکنیک میکرو جراحی موجب بازماندن طولانی تر و کاهش عدم کارکرد اولیه فیستول میشود(3-4). در مطالعه حاضر نیز مشخص شد که تعبیه فیستول شریانی-وریدی روش مناسبی جهت دیالیز کودکان است ولی استفاده از تکنیک میکرو جراحی موجب کاهش عدم کارکرد اولیه فیستول نزد جراح باتجربه نمیشود.
در مطالعه Sheth و همکاران که در سال 2002 انجام شد، نتیجه گرفتند که میزان باز بودن فیستول با سن و وزن کودکان ارتباطی ندارد (5). در مطالعه حاضر نیز مشخص شد، که میزان باز بودن فیستول تا بلوغ کامل و آماده شدن برای دیالیز نیز با سن و وزن کودکان مرتبط نیست.
در مطالعاتی تعبیه فیستول شریانی-وریدی در کودکان بررسی شدند، که نتیجه گرفتند تعبیه فیستول برای دیالیز کودکان روش مناسبی است(5-9). در مطالعه حاضر نیز مشخص شد که تعبیه فیستول روش مناسبی برای دیالیز کودکان است.
در مطالعه راس[1] که روی 31 کودک انجام شد عدم کارکرد اولیه25/7 % و زمان بلوغ فیستو2/5 ± 4 ماه گزارش شد(10). در مطالعه حاضر عدم کارکرد زودرس 3/13 %و زمان بلوغ فیستول 46/54 ± 8/28 روز گزارش شده است.
در مطالعه اِرنالدز[2]عدم کارکرد زودرس فیستول شریانی-وریدی مورد بررسی قرار گرفت، که فیستولهای تعبیه شده در نواحی دیستال و جنسیت مونث و دیابتیک با درصد بالاتری از عدم کارکرد زودرس همراه بود(11). در این مطالعه محل تعبیه فیستول و جنسیت هیچ تاثیری بر عدم کارکرد زودرس ندارند.
در مطالعاتی شایعترین عارضه، عدم کارکرد زودرس و دیررس فیستول شریانی-وریدی و شایعترین علت آن ترمبوز عروق گزارش شد(12-13). در مطالعه حاضر نیز شایعترین علت از کارافتادگی زودرس ترمبوز عروقی گزارش شد.
در مطالعه ای که در سال 1384 توسط دکتر مدقق و همکاران انجام شد، به بررسی فیستول شریانی-وریدی بر روی 219 بیمار پرداخت که عدم کارکرد زودرس فیستول در فاصله یک ماه و سه ماه از تعبیه فیستول به ترتیب6/14 % و 16% بود. و تنها فاکتور موثر در این مساله جنس آترواسکلروتیک شریان عنوان شد (14). در مطالعه حاضر نیز عدم کارکرد زودرس3/13 % گزارش شد. و شاید علت آن مشابه مطالعه قبلی ناشی از مراحل ابتدایی شروع آترواسکلروز بوده که باعث دشواری عمل جراحی و بدنبال آن ترمبوز و عدم کارکرد زودرس فیستول شده است.
به مطالعات دیگری با تعداد نمونه بیشتر نیز نیاز است. همچنین نقشه برداری شریانی- وریدی قبل از عمل با استفاده از سونوگرافی رنگی از نظر بررسی قطر ورید، کیفیت دیواره ورید و باز بودن ورید در تمام مسیر و بررسی شریان، میتواند، موجب انتخاب دقیقتر بیمار و کاهش عوارض زودرس و دیررس شود. نیاز است در مطالعات بعدی طول آناستوموز نیز بررسی شود. و پیگیری طولانیتری از نظر عوارض انجام شود.