نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات بیماریهای غیر واگیر، دانشگاه علوم پزشکی فسا و مربی دانشکده پرستاری ام البنین لامرد، لامرد،
2 کارشناس مسئول واحد بیماری های واگیر، شبکه بهداشت و درمان شهرستان لامرد، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
3 دکتری اپیدمیولوژی، مرکز تحقیقات بیماریهای غیرواگیر، دانشگاه علوم پزشکی فسا، فسا، ایران.
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Leishmaniasis is one of the six important diseases in the tropics which the World Health Organization has recommended that to be under research. This study was conducted to assess cutaneous leishmaniasis in Lamerd city.
Materials and Methods:This study was conducted as Cross-sectional, the information including age, sex, number of lesions, tumor location, location and type of building were collected and eventually analyzed by using SPSS version 22 .
Results: from 907 cases studied , 437 men (48.1 %) and 470 were women (51.8 %). The highest number of disease cases were amongage group of 0-9 years and the lowest in age group of persons above 60 years. A total of 60.9 % of the patients were in rural and 39.1 % were urban, 51.8% of patients in new homes and the rest lived in the old houses. 62.6 % of patients had more than one ulcer and the most members are involved parts were hands.
Conclusion:This study showed that under ten years age group are most at risk and the pattern of gender is different from other regions of the country. Also the disease was seen more commonly in rural areas Therefore, to prevent the disease, it is necessary to train the groups considered at risk.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
لیشمانیوز بیماری انگلی میباشد که از طریق نوعی تک یاخته از جنس لیشمانیا شکل میگیرد. به گونهای که گروهی از بیماریها با تظاهرات بالینی و عواقب بهداشتی متنوعی ایجاد میشود که یک نوع از آن لیشمانیوز جلدی یا سالک است. سالک زخم پوستی خوشخیمی است که توسط لیشمانیا ماژور(نوع روستایی یا مرطوب) و لیشمانیا تروپیکا (نوع شهری یا خشک) ایجاد میشود(1-2). بیماری لیشمانیوز یکی از شش بیماری با اهمیت نواحی گرمسیری است که سازمان جهانی بهداشت پژوهش درباره آن را توصیه نموده و مورد حمایت قرار داده است(3-4). لیشمانیوز در نواحی مختلف آسیا از جمله عراق، چین، عربستان، فلسطین، قفقاز، سوریه، نواحی جنوب شرقی روسیه، پاکستان، افغانستان، هند و ایران شیوع دارد(5-6). سالیانه حدود 12 میلیون نفر در جهان به انواع مختلف بیماری مبتلا میشوند و در حدود 400 هزار مورد جدید از لیشمانیوز در بخشهای مختلف جهان گزارش میشود(7). حدودا 350 میلیون نفر در سراسر دنیا در نواحی زندگی میکنند که خطر ابتلا به لیشمانیوز وجود دارد(8). در کشور ما سالانه تقریبا 15هزار مورد ابتلا به این بیماری گزارش میشود که بر اساس تحقیقات انجام شده میزان واقعی ابتلا 4 تا 5 برابر میزانی است که گزارش شده است
(9-10،7).
لیشمانیوز جلدی شهری در واقع یک آنتروپونوز میباشد بهعبارتی بیماری است که در وهلهی اول از انسان به انسان منتقل میشود. سگ بهطور معمول به همراه انسان به لیشمانیوز آلوده میشود و ممکن است نقشی فرعی برای این حیوان، بهصورت مخزن حیوانی بیماری در نظر داشت. بر اساس این خصوصیت، سالک خشک بیشتر در مناطقی دیده میشود که تراکم انسانی بیشتر باشد.(مناطق شهری) با این شرط که تعداد پشه خاکی ناقل آن بالا باشد و موارد لیشمانیوز نیز در محل یافت شود. پشه خاکی ناقل این نوع بیماری فلوبوتوموس سرژانتی است که در بافت کهنه شهرها و نواحی کوهپایه به وفور دیده میشود. کانونهای اصلی فلوبوتوموس سرژانتی در کشور، شهرهای تهران، مشهد، شیراز، نیشابور، سبزوار، ساوه، بم و کرمان میباشد. بهطور معمول بیماری در مناطقی از سطح شهر که نوساز میباشد و محلی برای زاد و ولد پشهها فراهم میشود، بیشتر به چشم میخورد لذا بیماری در سطح شهرها پراکندگی یکسانی ندارد. استان فارس یکی از کانونهای آلودگی لیشمانیوز جلدی میباشد(11). شهرستان لامرد نیز یکی از شهرستانهایی است که به خاطر بافت شهری و موقعیت جغرافیایی آن لیشمانیوز به وفور در آن بروز میکند و در حال حاضر این بیماری یکی از اولویتهای بهداشتی شهرستان است. هدف از این مطالعه بررسی اپیدمیولوژیک لیشمانیوز جلدی شهری در شهرستان لامرد طی سالهای 1383 تا 1393 میباشد.
روش کار
مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی- توصیفی میباشد. جمعیت تحت مطالعه افرادی بودند که ضایعات جلدی آنها بیشتر به سالک خشک شباهت داشت و از فروردین ماه 1383 تا اسفندماه 1393 در شهرستان لامرد مورد بررسی قرار گرفتند،که شامل 907 نفر بود. تشخیص برای 450 نفر از بیماران بهصورت آزمایشگاهی و بقیه بالینی بوده است[VMG(1] [b2] . اطلاعات بیماران مانند سن، جنس، تعداد زخم، عضو مبتلا، محل سکونت و تشخیص بیماری از فرم بررسی اپیدمیولوژیک بیماران در واحد مبارزه با بیماریهای واگیر شهرستان استخراج شد. برای تحلیل دادههای گردآوری شده از آمار توصیفی (فراوانی و فراوانی نسبی) به کمک نرمافزار SPSS (نسخه22) استفاده شد.
نتایج
از 907 نفر افراد مورد مطالعه 82/51 % نفر زن و بقیه مرد بودند. میانگین و انحراف معیار سن بیماران2/16±9/18 سال بود. گروه سنی 0-9سال با435 مورد (97/43 %) بیشترین و گروه سنی بالای 60 سال با 29 مورد (20/3 %)کمترین تعداد بیماری را داشتند. کوچکترین بیمار یک ساله و مسنترین بیمار 87 ساله بود. توضیحات بیشتر در خصوص وضعیت بیماران به تفکیک گروه سنی و جنسی در جدول 1 آمده است. بر اساس نمودار1، بررسی توزیع بیماری بر حسب سالهای مختلف به تفکیک در مبتلایان به بیماری نشان داد که بیشترین موارد این بیماری در سال 1386 با تعداد 385 مورد( 44/42 %) و کمترین تعداد بیماران، مربوط به سال 1392 با تعداد 6 مورد( 66/0 %) از کل بیماران بود.
553 نفر (97/60 %) از کل بیماران مورد بررسی ساکن روستا و بقیه شهرنشین بودند. 435 نفر (97/47 %) از بیماران یک زخم داشتند. جدول 2 نشاندهنده فراوانی تعداد زخم و محل سکونت فرد میباشد. 18/48 % از بیماران در منازل قدیمیو 81/51 % از بیماران در منازل نوساز زندگی میکردند. از نظر عضو درگیر به بیماری 526 بیمار زخم در اندامهای خود داشتند که از این تعداد 25/38 % زخم در دست،20/18% زخم در پا داشتند. بعد از دستها، صورت بیشترین تعداد زخم را داشت و کمترین تعداد زخم مربوط به تنه بود که توزیع فراوانی محل زخم به تفکیک ساختمان در جدول3 نشان داده شده است.
[VMG(1]بهتر است در نتایج اطلاعات این دو گروه به تفکیک هم بیاید
[b2]منظور از تشخیص آزمایشگاهی تست لشمن بوده است که هزینه بر می باشد و نیاز به امکانات دارد.لذا بخاطر مقطعی توصیفی بودن مطالعه تفکیک صورت نگرفت.
بحث
مطالعه حاضر با هدف بررسی ویژگیهای موارد لیشمانیوز جلدی در شهرستان لامرد انجام شده است. در این مطالعه بیماران از نظر جنسی تعداد بیماران زن کمی بیشتر از مردان بودند. که با نتایج مطالعه دهقان و همکاران در لارستان مشابه بوده و با سایر مطالعات انجام شده در کشور مغایرت دارد. در مطالعهای که دهقان و همکاران طی سال های 1387-1385 در شهرستان لارستان انجام داده بود 13/42 % از بیماران را مردان و 86/57 % از بیماران زنان بودهاند (12). بهعنوان مثال در پژوهشی که توسط براتی و همکاران طی سالهای 1383-1392 در شهرستان خاتم صورت گرفته بود 61 % از بیماران را مردان و39% زنان تشکیل دادند(13). همچنین در مطالعهای که توسط عباسی و همکاران در شهرستان گرگان انجام شد 4/31% از بیماران را زنان و 6/68% از بیماران را مردان تشکیل دادند(7). بالاتر بودن میزان ابتلا مردان در سایر قسمتهای کشور میتواند بهدلیل حضور بیشتر مردان این مناطق در محلهایی که احتمال گزش بوسیله پشه ناقل بیماری وجود داشت، نظیر اماکن متروکه، سازههای ساختمانی در حال ساختن مناطق بیایانی در شب در نظر گرفت (12). علت موارد بیشتر در زنان در لامرد، احتمالا به دلیل حضور شمار زیادی از مردان به خصوص مردان مناطق روستایی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و همچنین عدم مشاغلی نظیر کشاورزی که نیازمند بیرون ماندن مردان در ساعات شب میباشد، درارتباط باشد. دامنه سنی بیمارن از 0 تا 87 سال متغیر بوده و در تمام گروههای سنی ابتلا به بیماری دیده شد. این پراکندگی در مطالعات کرمانشاه، خاتم، دامغان، خوزستان و گرگان دیده شد، و شاید به این دلیل باشد که پشه خاکی نقش اصلی در انتقال بیماری دارد و از همه خونخواری میکند(13-15،7،1). در مطالعه حاضر گروه سنی 0-9 سال دارای بیشترین تعداد بیماران بوده است. در مطالعه لارستان نیز چنین نتیجهای بدست آمده است(13). در مطالعه کرمانشاه و مطالعه گرگان بیشترین بیماران در گروه سنی 10-19سال و 20-29 سال به ترتیب با 9/19%، 9/22% و 4/39% بود که این شاید به دلیل حضور افراد گروه سنی مذکور نواحی شمال کشور در مزارع کشاورزی در ساعات شبانه مرتبط باشد(15،12). همچنین در مطالعه دامغان بیشترین موارد در گروههای سنی 10-14 سال، 15-19سال و 20-24 سال بود(7).
همانگونه که در جدول 2 دیده میشود میزان فراوانی بیماری در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری میباشد[VMG(1] .در مطالعه دهقان و همکاران نیز فراوانی بیماری در مناطق روستایی تقریبا سه برابر مناطق شهری بهدست آمد(13). که قابل ذکر میباشد که در شهرستان لامرد نیز همانند شهرستان لارستان تقریبا نیمی از مردم در مناطق روستایی زندگی میکنند که گویای این مطلب میباشد که آلودگی در مناطق روستایی از مناطق شهری بیشتر است.
در مورد تعداد زخم، با توجه به جدول دو 568 نفر(62/62) بیش از یک ضایعه جلدی در بدن خود داشتند. حمزوی و خادمی در بررسی خود به این صورت گزارش کردند که 55 % از بیماران دارای یک ضایع، 17% دو ضایعه و 28% دارای سه ضایعه و بیشتر بودند(15). یعقوبی و همکاران در مطالعه خود گزارش نمودند که 52% از بیماران یک ضایعه، 4/17% دو ضایعه و بقیه سه ضایعه یا بیشتر داشتند(12). در مطالعه رفعتی و همکاران نیز حدود60% افراد بیش از یک ضایعه جلدی در بدن خود داشتند(1). همچنین در مطالعه دهقان و همکاران چنین نتیجه شد که 38/62% از افراد یک ضایعه در بدن خود داشتند(13). این موضوع ممکن است به فراوانی و شیوه خونخواری پشهها مربوط شود. نتایج بهدست آمده بر اساس جدول 3 نشان میدهد که بیشتر بیماران (470 نفر)، در اندامهای خود ضایعه داشتند. از این تعداد347 بیمار در ناحیه دست و 165 بیمار در ناحیه پا دارای زخم جلدی بودند. در مطالعه انجام شده در کرمانشاه 47% از بیماران در ناحیه دست و 19% در ناحیه پا دارای زخم جلدی بودند(15). همچنین طی مطالعه صورت گرفته در لارستان به ترتیب78/38% و 21/11% دارای ضایعات بودهاند(13). در مطالعه انجام شده در یزد و میرجاوه به ترتیب 1/55% و 78% و در مطالعه عباسی در گرگان 3/70 ضایعات در اندامها مشاهده شده است(7،5) . بخاطر پوششی که سایر نقاط بدن دارند و عدم پوشش این نواحی، احتمال گزش نواحی دست و پا بیشتر بوده و احتمال ایجاد ضایعه لیشمانیوز نیز بیشتر میشود. لذا توصیه میشود در این مناطق تا حد امکان افراد از پوشش کاملتری استفاده نمایند. همچنین در شب جهت جلوگیری از ورود پشه به منزل از پشه بندهای آغشته به سم استفاده شود. با توجه به فراوانی ضایعات در افراد مبتلا و درگیری بیشتر نواحی باز و بدون پوشش بدن و همچنین عوارض جبران ناپذیر این بیماری از حیث زیبایی، اهمیت کنترل و پیشگیری از آن نمایانتر میشود.
از لحاظ نوع ساختمان 437 نفر از بیمارن(18/48 %) در ساختمان قدیمی و 470 نفر(81/51 %) در ساختمان نوساز زندگی میکردند. مطالعه حاضر نشان داد بین عمر ساختمان با موارد بیماری ارتباط معناداری وجود ندارد. از آنجایی که مطالعه بهصورت توصیفی میباشد لذا برداشت علیتی از آن صحیح نمیباشد و نیاز به بررسی بیشتر میباشد.
از محدودیتهای این مطالعه میتواند به کمشماری موارد در بازه زمانی مورد مطالعه باشد. به دلیل اینکه بیماری لیشمانیوز در شهرستان یک بیماری شناخته شده است درصدی از موارد برای درمان به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمیکنند و ترجیح میدهند بیماری با گذر زمان خود بهبود یابد که از این موارد اطلاعی در دست نبود.
بر اساس نمودار1، بررسی توزیع بیماری بر حسب سالهای مختلف به تفکیک در مبتلایان به بیماری نشان داد که یک افزایش فراوانی در طی سال های 1384 تا 1388 مشاهده شد که احتمالا بتوان به مهاجرت افراد آسیب پذیر به این مناطق در این بازه زمانی اشاره نمود همچنین تغییرات اقلیمی نیز در این مورد بیتاثیر نمیباشد. مطالعه گلویزاده و همکاران نیز نشان داد که عوامل اقلیمی تاثیر نسبی در شیوع لیشمانیازیس دارند به گونهای که همبستگی قوی بین میزان بارش، رطوبت و سرعت باد و یک همبستگی معکوس بین میزان ساعات آفتاب و متوسط دما با بروز بیماری وجود داشت(16). همچنین مطالعه خواجه دلویی و همکاران نیز همبستگی بین بروز بیماری با رطوبت و درجه حرارت را تایید میکنند (17).
نتیجه گیری
مطالعه حاضر نشان داد که الگوی جنسی بیماری جزء در لارستان که از نظر جغرافیایی و فرهنگ تقریبا مشابه لامرد میباشد، در سایر نقاط کشور متفاوت میباشد. و اکثریت بیماران را زنان تشکیل دادند، همچنین بیماری در گروه سنی زیر 10 سال و مناطق روستایی شایعتر میباشد که لازم است جهت نیل به پیشگیری، تلاشهای کنترلی همراه با آموزش به گروههای در معرض خطر را مد نظر قرار داد.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از کارکنان واحد مبارزه با بیماریهای واگیر شبکه بهداشت درمانی لامرد به خاطر همکاری صمیمانه با نویسندگان مقاله تشکر و قدردانی به عمل میآید.
بیانیه اخلاقی
این پژوهش کلیه موارد اخلاق در پژوهش را رعایت کرده است .اطلاعات گرفته شده در این پژوهش توسط کارشناس مسئول واحد بیماریهای واگیر، شبکه بهداشت و درمان شهرستان لامرد از پروندههای مربوطه گرفته شده است و هیچگونه اسم و آدرسی از افراد ذکر نشده است، لذا الزامات اخلاقی رعایت شده و محرمانگی اطلاعات حفظ شده است.
[VMG(1]آیا این نسبت ( بیماران روستایی به بیماران شهری) بیش از نسبت جمعیت روستا به شهر است.
بله. جمعیت در نقاط شهری لامرد شامل لامرد. علامرودشت و اهل نسبت بیشتری از جمعیت شهرستان را تشکیل می دهند.و در اصل جمعیت روستایی حدود 40 درصد جمعیت شهرستان را تشکیل می دهد ولی موارد بیماری بیشتر است.
)