مقایسه اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر شناخت درمانی و بازی درمانی تعاملی محور بر انعطاف پذیری شناختی دانش آموزان دختر مبتلا به اختلال ویژه در

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی ، گروه روانشناسی ، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی ،ساری، ایران.

2 استاد، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی ، ساری، ایران. (نویسنده مسئول)

3 استادیار، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی ، ساری، ایران.

چکیده

مقدمه: اختلال ویژه در یادگیری گروه ناهمگونی از کودکان را در بر می‌گیرد که مشکلاتی را در حوزه‌های گوناگونی دارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر شناخت درمانی و بازی درمانی تعاملی محور بر انعطاف پذیری شناختی دانش آموزان دختر مبتلا به اختلال ویژه در یادگیری انجام شد. 
روش کار: روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و یک مرحله پیگیری سه ماهه بود. جامعه آماری پژوهش را 54 دانش آموزان دختر پایه اول ابتدایی مبتلا به اختلال ویژه در یادگیری دارای پرونده در مرکز مشاوره آموزش و پرورش شهرستان قم در سال 1402 تشکیل داده اند. در مجموع تعداد 45 نفر برای سه گروه با روش نمونه گیری هدفمند در نظر گرفته شد و در مرحله بعد به صورت تصادفی به سه گروه 15 نفر در دو گروه آزمایش و یک گواه گمارش شدند. در این پژوهش از پرسشنامه انعطاف پذیری شناختی  دنیس و وندر وال (2010) استفاده شد. برای گروه دو آزمایش بازی درمانی تعاملی محور براساس بسته جرنبرگ و بوث(2010)21 جلسه 45 دقیقه ای و بازی درمانی مبتنی بر شناخت درمانی براساس بسته محمد اسماعیل(1387) 10 جلسه 60 دقیقه ای انجام شد و برای گروه گواه مداخله صورت نگرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر مختلط و آزمون تعقیبی توکی با نرم افزار SPSS18 استفاده شد.
نتایج: یافته‌ها نشان داد که بازی درمانی مبتنی بر شناخت درمانی و بازی درمانی تعاملی محور بر انعطاف پذیری شناختی دانش آموزان دختر مبتلا به اختلال ویژه در یادگیری اثر دارد (P≤0.01). اما بازی درمانی مبتنی بر شناخت درمانی بر انعطاف پذیری شناختی اثربخش تر از بازی درمانی تعاملی محور است (P≤0.01). 
نتیجه‌گیری: این پژوهش تلویحات کاربردی به روانشناسان و مشاوران با توجه به تاثیر بیشتر بازی درمانی مبتنی بر شناخت درمانی در میزان انعطاف پذیری شناختی ارایه می دهد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparing the effectiveness of cognitive-based play therapy and interactive play therapy on the cognitive flexibility of female students with special learning disabilities

نویسندگان [English]

  • Hoda Shahzadehahmadi 1
  • Ramezan Hasanzadeh 2
  • Mohammad Kazem Fakhri 3
1 Ph.d. student of Educational Psychology , Department of Psychology, Sari Branch , Islamic Azad University, Sari ,Iran.
2 Professor, Department of Psychology , Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran.
3 Assistant Professor، Department of Psychology , Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran.
چکیده [English]

Introduction: Specific learning disorder encompasses a heterogeneous group of children who face difficulties in various domains. The present study aimed to compare the effectiveness of cognitive therapy-based play therapy and interaction-centered play therapy on the cognitive flexibility of female students with specific learning disorder. The research method was a quasi-experimental design with a pretest-posttest control group and a three-month follow-up phase. The statistical population included 54 first-grade female students diagnosed with specific learning disorder who had cases in the Educational Counseling Center of Qom city in 2023. A total of 45 students were selected through purposive sampling and randomly assigned to three groups: two experimental groups and one control group, with 15 students in each. The Cognitive Flexibility Questionnaire by Dennis and Vander Wal (2010) was used in this study. The interaction-centered play therapy group received 21 sessions of 45 minutes each based on the Jernberg and Booth (2010) protocol, and the cognitive therapy-based play therapy group received 10 sessions of 60 minutes each based on the Mohammad Esmail (2008) protocol. No intervention was provided for the control group. Data were analyzed using mixed repeated measures ANOVA and Tukey’s post-hoc test with SPSS18 software. The findings indicated that both cognitive therapy-based play therapy and interaction-centered play therapy had a significant effect on the cognitive flexibility of female students with specific learning disorder (P ≤ 0.01). However, cognitive therapy-based play therapy was more effective in enhancing cognitive flexibility than interaction-centered play therapy (P ≤ 0.01). This study provides practical implications for psychologists and counselors, highlighting the greater impact of cognitive therapy-based play therapy on cognitive flexibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Play therapy
  • cognitive therapy
  • interaction
  • cognitive flexibility
  • learning disorder

مراجع

آتش پور، سیدحمید؛ عبدیان، طاهره؛ قاسمی، حمیده (1399). آموزش اثربخشی ذهن آگاهی بر سرمایه روان‌شناختی، شادکامی و رضایت از زندگی در زنان خانه‌دار. پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، ۵ (۵۳) :۱۵-۱.
ارفع، مریم (1401). تاثیر بازی درمانی در رشد و شکوفایی استعداد و خلاقیت کودکان استثنایی، هشتمین همایش علمی پژوهشی توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی ایران، تهران.
استکی آزاد، نسیم؛ گل پرور، محسن؛ سجادیان، ایلناز (1400). اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی بر روابط والد-کودک و هنر-بازی‌درمانی شناختی-رفتاری بر سرمایه عاطفی مادران دارای کودک تک والد. آموزش پرستاری، ۱۰ (۶) :۶۴-۵۳.
برکچی تبریزی، شیما؛ علمی منش، نیلا؛ زارع، حسین (1400). اثربخشی بازی درمانی با رویکرد گشتالتی بر انعطاف پذیری در پسران کم توان ذهنی بالای ۱۴ سال، همایش ملی پژوهش های نوین در روانشناسی و علوم رفتاری، خمینی شهر.
جرنبرگ، آن. ام؛ بوث، فیلیس، ب. (1398). بازی درمانی با روش تراپلی. ترجمه مهرداد اکبری، سپیده صالحی و سرور سعدیان، تهران: نشر پرنده.
چلمردی، سپیده (1402). تاثیر بازی درمانی بر انعطاف پذیری شناختی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری،پنجمین همایش ملی پژوهش های حرفه ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد ازنگاه معلم.
خانجانی، زینب؛ نظری، محمدعلی و آب روانی، پریا (1398). اثربخشی توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی افراد دچار سکته مغزی، فصلنامه مطالعات روان شناسی بالینی، 9 (34)، 49-21.
خیراله بیاتیانی، غلامرضا؛ حافظی، فریبا؛ عسگری، پرویز؛ نادری، فرح (1399). اثربخشی بازی درمانی شناختی-رفتاری و آموزش نظریه ذهن بر انعطاف‌پذیری شناختی در دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های خاص یادگیری با و بدون همبودی اختلال نقص توجه/بیش-فعالی. تازه های علوم شناختی، ۲۲ (۳) :۳۶-۲۴.
دلاور، علی. (1393). روش تحقیق در روان­شناسی و علوم تربیتی. تهران: ویرایش.4.
ذکایی آشتیانی، الهه؛ سامانی، سیامک؛ سهرابی شگفتی، نادره؛ امیدوار، بنفشه. (1401). بررسی اثربخشی بازی درمانی تعاملی با مدل تراپلی بر اضطراب کودکان با آسیب‌های دلبستگی (مطالعه موردی). روانشناسی بالینی و شخصیت، 20(2), 189-205.
شیرودآقایی، الهام؛ امیرفخرایی، آزیتا؛ زارعی، اقبال. (1400). مقایسۀ اثربخشی بازیدرمانی شناختی-رفتاری و درمان تعامل والد-کودک بر کنش‌های اجرایی کودکان با اختلال مقابله‌ای/ نافرمانی. فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، 12(3)، 411-428.
شهسوارانی، امیرمحمد؛ رسول‌زاده طباطبایی، سید کاظم؛ عشایری، حسن؛ ستاری، کلثوم؛ محمدی، مصطفی (1388). تاثیر استرس بر توجه انتخابی (متمرکز) بینایی با نگاه به عامل گشودگی نسبت به تجربه (انعطاف پذیری). فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی. ۳ (۱) :۱۵-۲۸.
عبداللهی، شهناز (1399). اثربخشی بازی درمانی بر روحیه ی علمی وخودپنداره تحصیلی دانش آموزان ابتدایی منطقه 12 شهر تهران،کنفرانس بین المللی مدیریت،علوم انسانی و رفتاری در ایران و جهان اسلام،کرج.
فیلی، حمیرا (1401). واکاوی تاثیر بازی درمانی بر میزان توجه و انعطاف پذیری شناختی و بازداری دانش آموزان دارای اختلال یادگیری، چهارمین همایش ملی پژوهش های حرفه ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد ازنگاه معلم، میناب.
محمدی، غلامرضا؛ پیرانی، ذبیح؛ زنگنه مطلق، فیروزه. (1401). مقایسه اثربخشی برنامه فلسفه برای کودکان و بازی درمانی گروهی به شیوه شناختی-رفتاری برانعطاف پذیری روانشناختی در کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی. تفکر وکودک، 13(2)، 59-43.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1393). اثربخشی توان­بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. ناتوانی­های یادگیری، 2(3): 91-115.
محمداسماعیل، الهه (1387). بازی‌درمانی: نظریه‌ها، روش‌ها و کاربردهای بالینی. تهران: دانژه.
Angreni, N. M. R. (2023). PENGEMBANGAN PANDUAN KONSELING COGNITIVE BEHAVIORAL TEKNIK COGNITIVE RESTRUCTURING BERBASIS WEBSITE UNTUK MENGATASI KECEMASAN PADA REMAJA KORBAN KEKERASAN (Doctoral dissertation, Universitas Pendidikan Ganesha).
Becker, B. (2014). How often do you play with your child? The influence of parents’ cultural capital on the frequency of familial activities from age three to six. European Early Childhood Education Research Journal, 22(1), 4-13.
Carrança, B., Serpa, S., Rosado, A., & Guerrero, J. P. (2019). A pilot study of a mindfulness-based program (MBSoccerP): The potential role of mindfulness, self-compassion and psychological flexibility on flow and elite performance in soccer athletes. Revista Iberoamericana de psicologia del ejercicio y el deporte, 14(1), 34-40.
Chen, H., Liu, C., Zhou, F., Chiang, C. H., Chen, Y. L., Wu, K.,... & Chiou, W. K. (2022). The effect of animation-guided mindfulness meditation on the promotion of creativity, flow and affect. Frontiers in Psychology, 13, 894337.
Davis, E. M., Garcia, D., Rothenberg, W. A., Barnett, M. L., Davidson, B., Espinosa, N., ... & Jent, J. F. (2022). A preliminary analysis of parent-child interaction therapy plus natural helper support to increase treatment access and engagement for low-income families of color. Children and youth services review, 134, 106370.
Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validit, Cogn Ther Res, 34, 241-253.
Eruyar, S., & Vostanis, P. (2020). Feasibility of group theraplay with refugee children in Turkey. Counselling and Psychotherapy Research, 20(4), 626-637.
Hayward, K., Raine, J., & Hendry, C. (2019). Developing ‘Negotiation capital’: influence and imagination in three and four-year-old triadic collaborative play in nursery. European Early Childhood Education Research Journal, 27(1), 15-27.
Henriksen, D., Richardson, C., & Shack, K. (2020). Mindfulness and creativity: Implications for thinking and learning. Thinking skills and creativity, 37, 100689.
Hensley, N. (2020). Educating for sustainable development: Cultivating creativity through mindfulness. Journal of Cleaner Production, 243, 118542.
Hossein, K. A. A., Rasouli, H., & Kousha, M. (2019). The effectiveness of play therapy on visual short-term memory and cognitive flexibility in children with attention deficit/hyperactivity disorder.
Kholilah, E., & Solichatun, Y. (2018). Terapi Bermain Dengan CBPT (Cognitive Behavior Play Therapy) Dalam Meningkatkan Konsentrasi Pada Anak ADHD. Psikoislamika: Jurnal Psikologi dan Psikologi Islam, 15(1), 41-50.
Lenton, P. L. (2020). The effectiveness of a group Theraplay and sunshine circles intervention on reducing behavioural difficulties resulting from early complex trauma.
Leonidou, C., Panayiotou, G., Bati, A., & Karekla, M. (2019). Coping with psychosomatic symptoms: The buffering role of psychological flexibility and impact on quality of life. Journal of health psychology, 24(2), 175-187.
Prayag, G., Le, T. H., Pourfakhimi, S., & Nadim, Z. (2022). Antecedents and consequences of perceived food authenticity: A cognitive appraisal perspective. Journal of Hospitality Marketing & Management, 31(8), 937-961.
Rinkoff, M. B. (2017). The impact of mindfulness based interventions on the psychological capital of leaders (Doctoral dissertation, Pepperdine University).
Rusmana, N., Hafina, A., & Suryana, D. (2020). Group play therapy for preadolescents: post-traumatic stress disorder of natural disaster victims in Indonesia. The Open Psychology Journal, 13(1).
Rogge, R. D., & Daks, J. S. (2021). Embracing the intricacies of the path toward mindfulness: Broadening our conceptualization of the process of cultivating mindfulness in day-to-day life by developing the unified flexibility and mindfulness model. Mindfulness, 12, 701-721.
Sharpley C. F., Bitsika, V., (2014). Wootten Addie C., and Christie David R. H.. Predictors of Depression in Prostate Cancer Patients: A Comparison of Psychological Resilience Versus Pre-Existing Anxiety and Depression, Journal of Men's Health., 11(3): 115-120. doi:10. 1089/jomh.. 0024.
Shareh, H., Farmani, A., & Soltani, E. (2014). Investigating the reliability and validity of the cognitive flexibility inventory (CFI-I) among Iranian university students. clinical psychology, 4,6, 43-50.
Song, M. K., Choi, S. H., Lee, D. H., Lee, K. J., Lee, W. J., & Kang, D. H. (2018). Effects of cognitive-behavioral therapy on empathy in patients with chronic pain. Psychiatry investigation, 15(3), 285.
Vasconcelos, A., & Souza, S. (2022). Play Therapy and Otherness: a group play therapy experience in the light of Lévinas. Psicologia em Estudo, 27, e47800.
Warren, J. M., Halpin, S. A., Hanstock, T. L., Hood, C., & Hunt, S. A. (2022). Outcomes of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) for families presenting with child maltreatment: A systematic review. Child Abuse & Neglect, 134, 105942.
Wersebe, H., Lieb, R., Meyer, A. H., Hofer, P., & Gloster, A. T. (2018). The link between stress, well-being, and psychological flexibility during an Acceptance and Commitment Therapy self-help intervention. International Journal of Clinical and Health Psychology, 18(1), 60-68.
Wong, T. Y., Chang, Y. T., Wang, M. Y., & Chang, Y. H. (2023). The effectiveness of child-centered play therapy for executive functions in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 28(3), 877-894.
مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
دوره 67، شماره 3
مرداد-شهریور1403
مرداد و شهریور 1403
صفحه 1096-1109

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار