نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 استاد فیزیولوژی ورزشی، گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، اردبیل، ایران.
3 دانشیار فیزیولوژی ورزشی، گروه فیزیولوژی ورزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، اردبیل، ایران.
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Caffeine is one of the most commonly used stimulants among athletes, which can be accompanied by increased vigilance and performance. The purpose of this research was to answer the question whether caffeine consum ption affect the blood pressure in swimmers?
Subjects & Methods: In this study, 16 young swimmers selected randomly in two groups based on age and body mass index, caffeine and placebo. Young swimmers swam an hour before the 5 mg caffeine per kg of body weight or placebo was ingested in the form of gelatin capsules. Blood pressure of subjects in three stages, before taking caffeine or placebo, one hour after use and immediately after swimming the 100m front crawl was measured. Data, using independent t-test and paired t-test, were analyzed.
Results: The results showed that systolic and diastolic blood pressure and mean arterial blood pressure increased with caffeine intake at rest (p<0/05), but in the end of the activity difference between caffeine and placebo was not significant ) p>0/05).
Conclusion: According to the findings, caffeine increases blood pressure at rest and do not seem to be taking this matter before swim, considered to be a risk factor.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
فشار خون بالا در طی سالهای اخیر یکی از خطرات جدی برای سلامتی انسانها مطرح بوده و تواسته آمار بالایی از مشکلات قلبی -عروقی را به خود اختصاص دهد. عوامل محیطی از جمله رژیم غذایی در به وجود آمدن فشار بالا نقش بسزایی دارد. از عوامل تغذیهای کافئین در ایجاد تغییراتی در فشار خون مطرح بوده است (۱).کافئین یکی از پر مصرفترین مواد محرک در بین ورزشکاران است که میتواند با افزایش هوشیاری و عملکرد همراه باشد (۲).معمولترین شکل مصرف کافئین قهوه است که تقریبا ۵۳% را در جهان تشکیل میدهد. چای ۴۳% و بقیه مواد حاوی کافئین (شکلات، نوشیدنیهای ورزشی و دارو و...) تنها ۳% شکل مصرفی را تشکیل میدهند (۳). کافئین، با درجهای خفیف تر آثاری مشابه آمفتامین دارد و یکی از مکملهای نیرو افزای خفیفی است که به مقدار مساوی توسط ورزشکاران رشتههای هوازی و بیهوازی استفاده میشود (۴).کافئین به عنوان آنتاگونیست رسپتور آدنوزین عمل میکند. گزارش شده است که کافئین مهار کننده آنزیم فسفو دی استراز است، آنزیمی که cAMP را کاهش داده و به دنبال آن غلظت cAMP در بافت چربی و غدد آدرنال افزایش مییابد. غلظت افزایش یافته cAMP منجر به تحریک ترشح کانکول آمینها از بخش مرکزی غدد آدرنال و به دنبال آن باعث تحریک چربی ذخیره شده میگردد (۵). بنابراین کافئین میتواند افزایش اسیدهای چرب آزاد در خون و گلیگوژن ذخیره شده در کبد و عضله را تحریک نماید (۷-۶).
در عین حال یافتههای ضد و نقیض بسیاری در رابطه با تاثیرات آنی مصرف کافئین بر قلب و عروق، کبد و کلیه و سیستم عصبی مرکزی موجود است (۶-۸).اما ثابت شده است که مصرف کافئین آزاد سازی اسیدهای چرب از بافت چربی را تحریک و موجب فراهم شدن بیشتر انرژی میشود(۹-۱۲) و این اثر انرژیزایی کافئین ۷ تا۲۲% بسته به مقدار مصرف کافئین گزارش شده است (۱۳-۱۴). برخی از تحقیقات نیز به بررسی ارتباط بین مصرف کافئین و عوامل خطرزای قلبی -عروقی پرداختهاند، در شرایط استراحت، نشان داده شده است که کافئین موجب افزایش فشار خون و مقاومت عروقی سیستمی میشود (۱۶-۱۵). مصرف کافئین بدلیل انرژیزایی و اینکه در مواد غذایی مختلف موجود است، همواره بیش از پیش مورد توجه ورزشکاران و غیر ورزشکاران قرار گرفته است (۱۸-۱۰-۱۶-۱۷). افزایش فشار خون و مقاومت عروق سیستمی از عوامل انکار ناپذیر در فعالیتهای ورزشی است (۱۹) حتی نوع فعالیتهای ورزشی نیز در میزان تغییرات فشار خون موثر میباشد و ورزش شنا نیز از این قاعده مستثنی نیست.
تحقیقات زیادی اثر کافئین را بر عملکرد استقامتی مورد آزمایش قرار دادهاند، از جمله تحقیقی که اثر ارگوژنیک کافئین در شنای ۱۵۰۰ متر را مورد بررسی قرار داده است و آن را در این رویداد که کمتر از ۲۵ دقیقه به طول میکشد دارای فایده ارگوژنیک میشمارد (۲۰). کلمپ و همکاران و توراگو و همکاران دریافتند که سطوح اپی نفرین و نوراپی نفرین پس از مصرف کافئین افزایش پیدا میکند که در پیامد آن سوخت و ساز هوازی و بی هوازی بالا می رود(۲۱-۲۲). مطالعه بانگ و همکاران نشان دادند که مصرف ۳/۳ میلی گرم کافئین به ازای هر کیلوگرم، باعث افزایش فشار خون سیستولی و دیاستولی در جریان رکاب زدن بر روی دوچرخه و درشدت بیشینه و زیر بیشینه میشود، آنها گزارش کردند که یک ساعت پس از مصرف کافئین و در جریان رکاب زدن در یک شدت بیشینه حتی فشار خون از ۲۳۰ و ۱۰۰ میلی متر جیوه نیز فراتر رود (۲۳).
شنا بدلیل فشرده بودن و نگه داشتن تنفس در حالت طبیعی، منوط به افزایش هر چه بیشتر فشار خون میشود. از این جهت سوالی که مطرح میشود این است که مصرف کافئین قبل از شنا، چه اثری بر فشار خون به همراه دارد؟ بر این اساس مطالعه حاضر قصد دارد به به این سوال پاسخ دهد که آیا مصرف کافئین قبل از شنا میتواند خطری را به همراه داشته باشد؟
روش کار
مطالعه حاضر از نوع نیمه تجربی میباشد که در سال ۱۳۹۲ در دانشگاه محقق اردبیلی انجام گرفت. ۱۶ شناگر جوان پسر به صورت تصادفی برای شرکت در این آزمون انتخاب شدند. قبل از انتخاب آزمودنیها، افراد سیگاری، مبتلا به فشار خون بالا، سابقه بیماری قلبی، اختلالات کلیوی، کم خونی و افرادی که مصرف کافئین آنها بالاتر از ۳۰۰ میلی گرم در روز بود از شرکت درآزمون حذف شدند. آزمودنی دو روز قبل ضمن تکمیل فرم رضایت نامه، مراحل انجام کار به آنها رسید، سپس قد و وزن آنها با استفاده از ترازو و قد سنج سکا و شاخص توده بدنی برآورد شد. به منظور اجرای این مطالعه آزمودنیها براساس قد و وزن و شاخص توده بدنی به دو گروه کافئین و دارو نما تقسیم شدند. میانگین و انحراف استاندارد، مشخصات بدنی آزمودنیها در جدول ۱ ارایه شده است.
در روز آزمون، از آزمودنی خواسته شده بود از مصرف مواد کافئیندار و فعالیت شدید اجتناب کنند، کپسولهای کافئین به میزان ۵ میلی گرم از وزن بدن و دارونما به همراه ۱۵۰ میلی لیتر آب، ۶۰ دقیقه قبل آزمون برای به حداکثر رساندن کافئین در خون مصرف کردند. سپس یک شنای ۱۰۰ متر کرال سینه برگزار شد.
فشارخون سیستولی و دیاستولی با استفاده از فشار سنج جیوهای و در سه نوبت اندازه گیری شد. اندازه گیری اول قبل از مصرف کافئین، دومین اندازه گیری۶۰ دقیقه بعد از مصرف کافئین، اندازه گیری آخر نیز بعد از اتمام شنای ۱۰۰ متر انجام شد. از آزمون آماری تی مستقل و تی زوجی به منظور مقایسه میانگین دادههای هر نوبت بین دو گروه کافئین و دارو نما و در سطح معنی داری در نظر گرفته شد.
نتایج
نتایج این مطالعه نشان داد که مصرف کافئین موجب افزایش فشارخون سیستولی و دیاستولی در حالت استراحت قبل از فعالیت میشود ولی در حالت پایه تفاوتی بین دو گروه وجود نداشت. اما نکته اصلی اندازه گیری سوم بعد از فعالیت است که تفاوت معنی داری را بین گروه کافئین و دارونما نشان نداد (نمودار۲-۱).
بحث
نتیجه حاصل از این پژوهش نشان میدهد که مصرف کافئین قبل از فعالیت، فشار خون سیستولی و دیاستولی را نسبت به گروه دارونما افزایش میدهد، ولی بعد از فعالیت شنا دو فشار خون در هر دو گروه نزدیک به هم است. نتایج حاصله از این مطالعه همخوانی نزدیک با اکثریت مطالعات قبلی را نشان میدهد(۱۵،۲۲،۲۳-۲۵). درست است که مصرف کافئین در اندازه و شکلهای مختلف توانسته فشار خون سیستولی و دیاستولی را در حالت پایه افزایش دهد ولی نکته جالب عدم وابستگی این تغییرات به تاثیر شرایط هورمونی و سن وجنس افراد است. در مطالعه‌ای که برروی ۲۰ زن ورزشکار با میانگین سنی ۱۹-۳۰ سال صورت گرفت مصرف کافئین با ۵ میلی گرم به ازای وزن بدن باعث افزایش فشار خون سیستولی و دیاستولی افراد در پایان هر دو مرحله استراحت و فعالیت شد. کلمپ و همکاران (۱۹۹۱) نیز به بررسی تاثیر مصرف کافئین بر سطوح اپی نفرین و نوراپی نفرین پرداختند و به این نتیجه رسیدند که سطوح کاتکولامینها با مصرف کافئین افزایش پیدا میکند که در پیامد آن میتواند سوخت و ساز هوازی و بی هوازی را افزایش دهد (۲۲). اما برخی تحقیقات نشان دادهاند که مصرف کم کافئین موجب کاهش ضربان قلب در افرادی میشود که عادت به مصرف کافئین ندارند.
مصرف کافئین موجب افزایش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در هنگام استراحت میشود. با این که افزایش فشارخون ناشی از کافئین در مطالعههای مختلف به خوبی تایید شده است، اما سازوکارهای قلبی عروقی که موجب این اثر میشود هنوز به خوبی مشخص نشده است. یکی ازویژگیهای کافئین انقباض عروق سمپاتیک است که از طریق مهار گیرندههای آدنوزین از گشاد شدن عروق جلوگیری میکند و این خصلت کافئین احتمالاً در افزایش فشار خون نقش اصلی را ایفا میکند. این همکاری در مراحل دوم و سوم اندازه گیری فشار خون قابل توجه است. درست است که مصرف کافئین موجب افزایش فشار خون قبل از فعالیت شده است و نکته اصلی عدم سیر صعودی فشار خون بعد از فعالیت شنا کردن است(۲۳-۲۴-۲۵-۲۶). از این یافته میتوان چنین نتیجه گیری نمود که احتمالا تاثیر کافئین بر فشار خون در حالت استراحت، موجب بالا بودن فشار خون مشاهده شده درهنگام فعالیت است. بنابراین این تحقیق نشان داد که مصرف کافئین قبل از فعالیت شنا موجب تسریع افزایش فشارخون در هنگام شنا میشود، اما در آخر نمیتواند فشار خون را از حد طبیعی خود در هنگام فعالیت بالاتر ببرد.
نتیجه گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که مصرف کافئین در هنگام استراحت موجب افزایش فشار خون شد، اما در شنا افزایش بیشتری مشاهده نشد. بنابراین به نظر میرسد مصرف ۵ میلی گرم کافئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، قبل از شنا نمیتواند باعث افزایش فشار خون شده و سلامتی قلبی عروقی آنها را تهدید کند.
تشکر و قدردانی
به مصداق (من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق) از اساتید فرهیخته و فرزانه، جناب آقای پروفسور معرفت سیاه کوهیان، جناب آقای دکتر لطفعلی بلبلی، جناب آقای دکتر عباس معمارباشی و استاد بزرگوار جناب آقای رحیم عادل مقام سپاسگزاری میشود.
)