اثربخشی آموزش حل مسئله بر ولع مصرف مواد، سلامت روان و حساسیت به طرد در افراد وابسته به مصرف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روانشناسی عمومی ، گروه روانشناسی ، واحد رودهن ، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

2 دانشیار، گروه روانشناسی ، واحدرودهن ، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن ، ایران.

3 استادیار، گروه روانشناسی ، واحدرودهن ، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن ، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

مقدمه: مطالعه حاضر با هدف تعیین­ اثربخشی آموزش حل‌مسئله بر ولع مصرف، سلامت روان و حساسیت به طرد در افراد وابسته به مواد انجام شد. روش پژوهش نیمه‌تجربی از نوع پیش­آزمون، پس­آزمون با گروه کنترل و پیگیری سه ماهه بود.
روش کار: جامعه آماری این مطالعه شامل افراد دارای سابقه مصرف مواد افیونی مراجعه‌کننده به یکی از مراکز ترک اعتیاد نسیم­شهر در سال ۱۴۰۰ بودند. 40 نفر از افراد براساس معیارهای ورود و خروج و به شیوه نمونه­گیری دردسترس انتخاب شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ولع مصرف مواد (صالحی‌فدردی و برعرفان، 1387)، پرسشنامه سلامت روان (کی‌یز، 2006) و پرسشنامه حساسیت به طرد (داونی و فلدمن، 1996) بود. هر دو گروه آزمایش و کنترل، با استفاده از ابزار پژوهش مورد پیش آزمون قرار گرفتند. سپس گروه آزمایش طی 8 جلسه 60 دقیقه‌ای آموزش حل‌مسئله را دریافت کرد و برای گروه کنترل هیچ آموزشی اجرا نشد. در پایان مداخلات هر دو گروه آزمایش و کنترل با استفاده از ابزار پژوهش مورد پس آزمون قرار گرفتند. آزمون پیگیری پس از سه ماه از هر دو گروه بعمل آمد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس اندازه‌گیری مکرر تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج: یافته ها نشان داد اثر اجرای متغیر مستقل بر متغیرهای های ولع مصرف مواد (001/0= P ، 02/36 =F)، سلامت روان (001/0= P، 11/23 =F) و حساسیت به طرد (001/0= P، 51/24 =F) معنادار است. به طوری که اجرای آموزش حل مسئله باعث شده تا میانگین نمرات ولع مصرف مواد، سلامت روان و حساسیت به طرد در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل در مراحل پس آزمون و پیگیری کاهش یابد.
نتیجه‌گیری: نتایج در دوره پیگیری پا برجا ماندند. ازاین رو می‌توان از آموزش حل‌مسئله به عنوان یک روش درمانی غیردارویی جایگزین یا تکمیلی در مراکز درمانی سوءمصرف مواد با هدف کاهش ولع مصرف مواد و حساسیت به طرد و بهبود سلامت روان سود برد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of problem-solving training on drug addiction, mental health, and sensitivity to rejection in drug addicts

نویسندگان [English]

  • Maryam beheshti 1
  • Hossein Ebrahimi Moghadam 2
  • Nasrin Bagheri 3
1 PhD student General Psychology , Department of Psychology , Roudehen Branch , Islamic Azad University, Roudehen , Iran.
2 Associate Professor، Department of Psychology , Roudehen Branch , Islamic Azad University ,Roudehen ,Iran.
3 Assistant Professor، Department of Psychology , Roudehen Branch , Islamic Azad University ,Roudehen ,Iran. (Corresponding author)
چکیده [English]

Introduction: The present study was conducted with the aim of determining the effectiveness of problem-solving training on drug addiction, mental health, and sensitivity to rejection in drug-dependent individuals. The semi-experimental research method was pre-test, post-test with a control group and a three-month follow-up. The statistical population of this study included people with a history of opioid use who referred to one of Nasim-Shahr addiction treatment centers in 1400. 40 qualified people were selected based on the entry and exit criteria and using the available sampling method and were randomly divided into two experimental and control groups. The data collection tool was substance abuse questionnaire (Salehifederdi and Barerfan, 2017), mental health questionnaire (Keyes, 2006) and rejection sensitivity questionnaire (Downey and Feldman, 1996). Both experimental and control groups were pre-tested using research tools. Then the experimental group received problem solving training during 8 sessions of 60 minutes, and no training was implemented for the control group. At the end of the interventions, both experimental and control groups were post-tested using research tools. A follow-up test was done after three months from both groups. The data were analyzed using the repeated measure analysis of variance test. The findings showed the effect of implementing the independent variable on the variables of craving for drugs (P = 0.001, F = 36.02), mental health (P = 0.001, F = 23.11) and sensitivity to rejection (F = 0.001). P = 0, F = 24/51) is significant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Problem solving training
  • addiction
  • mental health
  • sensitivity to rejection

مراجع

اکبری، مریم و ابراهیمی مقدم، حسین (1398). مدل یابی ساختاری گرایش به سوءمصرف مواد بر اساس ویژگی های شخصیتی با میانجی گری عزت نفس. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، 13(51)، 218-203.
الهیار، اشرف و زینالی، علی (1399). مدل کاهش سوءمصرف مواد در نوجوانان دیابتی: نقش افسردگی و استرس با میانجیگری مهارت های حل مسئله و تعارض. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک (ره‌ آورد دانش)، 23(144)، 137-126.
جعفری، عیسی؛ حمیدی‌راد، حمیدرضا؛ رسول‌زاده، بهزاد؛ کردمیرزا، عزت‌اله و پورمحسنی، فرشته (1401). اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر انگیزش درمان و خودانتقادی افراد وابسته به مواد. مجله اعتیاد پژوهی، 16(66)، 112-91.
خطیب زنجانی، نازیلا و ملک‌قاسمی، فاطمه (1397). اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بر حساسیت بین فردی و پرخاشگری، پنجمین همایش ملی پژوهش های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی ایران (با رویکرد فرهنگ مشارکتی)، تهران.
خلیلی ورنکشی، امیر (1394). بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سلامت روانی کیز (فرم کوتاه- 14 گویه ای) و رابطه آن با پرسشنامه شادکامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
خوشکام، سمیرا؛ بهرامی، فاطمه؛ رحمت الهی، فرحناز و نجارپوریان، سمانه (1393). خصوصیات روانسنجی پرسشنامه حساسیت به طرد در دانشجویان. پژوهش های روانشناختی، 17(1)، 44-24.
سرپرست، علی(1396). اثربخشی آموزش ارتقا عزت نفس بر عزت نفس، حساسیت نسبت به طرد و شایستگی اجتماعی دانشجویان با عزت نفس پایین. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران.
شهبازی، سارا و حیدری، محمد (1391). تاثیر آموزش الگوی حل مساله اجتماعی دزوریلا و گلد فراید بر مهارت حل مساله دانشجویان پرستاری. نشریه پرستاری ایران، 25(76)، 9-1.
صالحی‌فدردی، جواد و برعرفان، زرین (1387). پرسشنامه وسوسه سوءمصرف مواد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
طباطبایی حسینی، نیره (1399). درمان و بازگشت معتادان با تاثیر استرس ادراک شده، توانایی حل مسئله و حساسیت به طرد. ایده های نوین روانشناسی، 11(2)، 96-106.
عاصی کوچصفهانی، عطااله و برادران، مجید (1401). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر تنظیم شناختی-هیجان، اجتناب تجربی و کاهش دوز متادون در بیماران تحت درمان با متادون. مجله اعتیاد پژوهی، 16(66)، 310-291.
عامری، نرجس (1401). روابط ساختاری طرحواره های ناسازگار اولیه با ولع مصرف در افراد وابسته به مواد تحت درمان نگهدارنده با متادون: نقش میانجی شفقت به خود. مجله اعتیادپژوهی، 16(66)، 70-47.
قلمی، زهرا و شعاع، اصغر (1397). بررسی سلامت روان، سبک زندگی و هویت دینی بین کاربران فعال و عادی شبکه های اجتماعی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی و علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی). پژوهشهای ارتباطی (پژوهش و سنجش)، 25(96)، 160-135.
 کاظمینی، تکتم و عبدخدائی، محمدسعید (1392). مطالعه اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر برنامه غنی سازی و ارتقاء زندگی بر بهبود شاخص های درمان اعتیاد در مردان. دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی، 23(82)، 70-63.
محققی، حسین و خرقانی، پرویز (1400). تاثیر طرحواره درمانی بر اضطراب، افسردگی و طرحواره های ناکارآمد اولیه افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد. فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، 15(60)، 324-299.
 
Anderson-Carpenter, K. D., Fletcher, J. B., Swendeman, D., & Reback, C. J. (2019). Associations between sociodemographic characteristics and substance use disorder severity among methamphetamine-using men who have sex with men. Substance use & misuse, 54(11), 1763-1773.
Ayduk, Ö., Zayas, V., Downey, G., Cole, A. B., Shoda, Y., & Mischel, W. (2008). Rejection sensitivity and executive control: Joint predictors of borderline personality features. Journal of Research in Personality, 42(1), 151-168.
Bari, A., DiCesare, J., Babayan, D., Runcie, M., Sparks, H., & Wilson, B. (2018). Neuromodulation for substance addiction in human subjects: a review. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 95, 33-43.
Blaauw, E., Venema, S. D., & Muskee, L. (2022). Nonattendance in addiction mental health services: Patient and appointment factors. Journal of Addictions & Offender Counseling, 43(2), 125-139.
Butt, M. M., Watson, R. J., Rohner, R. P., & Malik, F. (2022). Memories of Parental Rejection in Childhood and Current Psychological Maladjustment Predict Substance Abuse in a Collectivist Religious Country. Journal of Child and Family Studies, 31(9), 2608-2617.
Czarnecki, D., Ziółkowski, M., Chodkiewicz, J., Długosz, A., Budzyński, J., Waszkiewicz, N., & Kułak-Bejda, A. (2023). Confusion of Alcohol Craving With Food Hunger in Alcohol-Dependent Individuals Entering In-Patient Drug Treatment. Alcohol and Alcoholism.
Downey, G., & Feldman, S. I. (1996). Implications of rejection sensitivity for intimate relationships. Journal of personality and social psychology, 70(6), 1327.
Downey, G., & Feldman, S. I. (1996). Implications of rejection sensitivity for intimate relationships. Journal of personality and social psychology, 70(6), 1327.
Dyar, C., Feinstein, B. A., Bettin, E., & Davila, J. (2022). Bisexual+ visibility attempts: Associations with minority stress, affect, and substance use in a daily diary study. Psychology of sexual orientation and gender diversity, 9(2), 201.
Griffin, K. W., & Botvin, G. J. (2010). Evidence-based interventions for preventing substance use disorders in adolescents. Child and adolescent psychiatric clinics of North America, 19(3), 505.
Jensen, J. N. (2023). A problem-solving approach to aquatic chemistry. John Wiley & Sons.
Keyes, C. L. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of health and social behavior, 207-222.
Keyes, C. L. (2006). The subjective well-being of America's youth: Toward a comprehensive assessment. Adolescent & Family Health.
Kourgiantakis, T., & Lee, E. (2022). Developing mental health and addiction competencies in social work students using simulation-based learning. Social Work Education, 41(6), 1351-1366.
Kronberg, G., & Goldstein, R. Z. (2023). An fMRI marker of drug and food craving. Nature neuroscience, 26(2), 178-180.
Leiblein, T., Bitzer, E. M., & Spörhase, U. (2022). What Skills Do Addiction-Specific School-Based Life Skills Programs Promote? A Systematic Review. Sustainability, 14(22), 15234.
Li, D., Wang, D., Tian, Y., Chen, J., Zhu, R., Li, Y., ... & Zhang, X. Y. (2023). Association between drug craving and aggression in Chinese male methamphetamine-dependent patients with and without depressive symptoms. European archives of psychiatry and clinical neuroscience, 1-9.
Lo Monte, F., & Englebert, J. (2022). Borderline Personality Disorder, Lived Space, and the Stimmung. Psychopathology, 55(3-4), 179-189.
Mercan, N., & Uysal, B. (2023). The relationship of social media addiction with interpersonal problem-solving and personality traits in university students. Archives of Psychiatric Nursing.
Singha, R., & Kanna S, Y. (2022). Women's empowerment, mindfulness, and role of women in eradicating alcohol and drug addiction from Indian society. Journal of International Women's Studies, 24(7), 7.
You, C. W., Hung, M. W., Hou, C. T., Ho, C. J., Yuan, C. W., Bi, N., & Huang, M. C. (2023). Trigger or Treat: Using Technology to Facilitate the Perception of Cravings and Corresponding Cues for Achieving Clinical-friendly Drug Psychotherapy. Proceedings of the ACM on Human-Computer Interaction, 7(CSCW1), 1-26.
Ziaee, S. S., Fadardi, J. S., Cox, W. M., & Yazdi, S. A. A. (2016). Effects of attention control training on drug abusers’ attentional bias and treatment outcome. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 84(10), 861.
Zinn, A., Palmer, A. N., & Nam, E. (2017). Developmental heterogeneity of perceived social support among former foster youth. Children and Youth Services Review, 76, 51-58.
مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
دوره 67، شماره 2
خرداد-تیر1403
خرداد و تیر 1403
صفحه 606-620

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار