اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر شایستگی اجتماعی و اضطراب دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی گروه مشاوره و راهنمایی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر شایستگی اجتماعی و اضطراب دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده انجام شد. پژوهش حاضر کاربردی، از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری شامل دانش‌آموزان دارای مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده بود که در دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 1402-1401 در شهرستان اسلام شهر مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش تعداد 35 دانش‌آموزان دارای مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده با روش نمونه‌گیری هدفمند (با توجه به ملاک‌های ورود به پژوهش) انتخاب و با شیوه تصادفی در گروه‌های آزمایش و گواه جایدهی شدند (18 دانش‌آموز در گروه آزمایش و 17 دانش‌آموز در گروه گواه). والدین دانش‌آموزان گروه آزمایش مداخله فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد را طی هشت هفته در هشت جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند. در این پژوهش از سیاهه رفتاری- هیجانی کودکان و نوجوانان (CABEI)، پرسشنامه شایستگی اجتماعی (SCQ) و پرسشنامه‌ اضطراب (AQ) استفاده شد. نتایج نشان داد که فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر شایستگی اجتماعی و اضطراب دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده تأثیر معنادار دارد. بر اساس یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر، فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد با بهره‌گیری از انعطاف‌پذیری شناختی و آشنایی والدین با حریم روان‌شناختی و مرزبندی بین والد و فرزند، شیوه‌های کنترل نامناسب و باورها و اصول ناکارآمد و غیرمنطقی می‌تواند به عنوان روشی کارآمد در جهت بهبود شایستگی اجتماعی و کاهش اضطراب دانش‌آموزان با مشکلات رفتاری- هیجانی برونی‌سازی شده مورد استفاده قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Acceptance and Commitment Based Parenting on Social Competence and Anxiety of Students with Externalized Behavioral-Emotional Problems

نویسندگان [English]

  • fariba mobini keshe 1
  • mohsen jadidi 2
  • zahrasadat pourseyyed aghaei 3
1 phd student of Counseling and Guidance Department, Faculty of Psychology and Educational Sciences, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Psychology, Faculty of Humanities, Quds City Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Counseling, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the effectiveness of acceptance and commitment based parenting on Social competence and anxiety of students with externalized behavioral-emotional problems. The statistical population included students with externalized behavioral-emotional problems who were studying in the first period of secondary school in the academic year of 2022-2023 in Islamshahr city. In this research, 35 students with externalized emotional-behavioral problems were selected by purposeful sampling (according to the criteria for entering the research) and randomly assigned to experimental and control groups (18 students in the experimental group and 17 students in the control group). The parents of the students in the experimental group received the acceptance and commitment based parenting intervention during eight weeks in eight 90-minute sessions. Children and Adolescents Behavioral- Emotional Inventory (CABEA), Social Competence Questionnaire (SCQ) and Anxiety Questionnaire (AQ) were used in the present study. The data were analyzed through mixed ANOVA via SPSS23 software. The results showed that acceptance and commitment based parenting has significant effect on the Social competence (p<0001, Eta=0.69, F=75.68) and anxiety (p<0001, Eta= 0.67, F=68.2490) in the students with externalized behavioral-emotional problems. According to the findings of the present study, acceptance and commitment based parenting can be used as an efficient method to increase Social competence and decrease anxiety of students with externalized behavioral-emotional problems through employing Cognitive flexibility and familiarity of parents with psychological privacy and demarcation between parent and child, inappropriate control methods and ineffective and irrational beliefs and principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acceptance and Commitment Based Parenting
  • Externalized Behavioral-Emotional Problems
  • Anxiety
  • Social competence

مراجع

 
امینی ناغانی، شهریار.، نجارپوریان، سمانه.، سماوی، عبدالوهاب. (1399). مقایسه اثربخشی آموزش فرزند پروری مثبت با فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر پرخاشگری مادران و نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابله ای در کودکان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 28(1)، 67-77.
امینیان، م.، اصلی آزاد، م. (1402). اثربخشی بازی‌درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی- رفتاری بر کارکردهای اجرایی و شایستگی اجتماعی دانش‌آموزان دختر مبتلا به اختلال کاستی توجه/ فزون‌کنشی. فصلنامه دستاوردهای روان شناختی، انتشار آنلاین. 10.22055/psy.2022.40864.2851
پرندین، شهلا. (1385). ساخت و هنجاریابی کفایت اجتماعی در نوجوانان شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
تردست، کوثر.، امان الهی، عباس.، رجبی، غلامرضا.، اصلانی، خالد.، شیرالی نیا، خدیجه. (1399). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اضطراب کودکان و استرس فرزندپروری مادران. پایش، 20(1)، 91-107.

جلالی دهکردی، داریوش.، آقابابایی، عزیزالله. (1391). مقایسه تاثیر روش‌های پیشگیری از سوءمصرف مواد بر تکانشگری و راهبردهای مقابله‌ای دانش‌آموزان پسر، دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 13(4)، 17-5.

جلالی، داریوش.، آقایی، اصغر.، و شمسی پور، مریم. (1401). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد و فرزنددرمانی بر اختلال نافرمانی مقابله ای کودکان پیش دبستانی و رضایت از زندگی مادران. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 23(1)، 137-154.
حاج خدادادی، داوود.، اعتمادی، عذرا.، عابدی، محمدرضا.، جزایری، رضوان السادات. (1400). اثربخشی برنامه فرزندپروری مثبت بر والدگری موثر و کیفیت رابطه والد-فرزندی در مادران دارای نوجوان. مجله علوم روانشناختی، 20(98)، 185-197.
حسینی یزدی، سیدعاطفه.، مشهدی، علی.، کیمیایی، سیدعلی.، و امین یزدی، سیدامیر. (1401). مقایسه اثربخشی برنامه آموزشی فرزندپروری ذهن آگاهانه همراه با آموزش مدیریت والدین (آموزش ترکیبی) با آموزش فرزندپروری ذهن آگاهانه و آموزش مدیریت والدین به تنهایی بر کاهش مشکلات رفتاری برونی سازی شده و درونی سازی شده کودکان. تحقیقات علوم رفتاری، 20(1)، 83-97.
رادفر، شیوا.، زارعی، اقبال.، سودانی، منصور.، و معلم، مهناز. (1401). اثربخشی بسته آموزشی فرزندپروری بر کاهش مشکلات پرخاشگری و قانون شکنی نوجوانان: یک مطالعه نیمه آزمایشی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 21(1)، 17-32.
سلطانی، فاطمه. (1401). تاثیر شیوه های فرزندپروری بر سبک های هویت دانش آموزان دختر متوسطه اول. پژوهشنامه اورمزد، 59 (2)، 125-151.
شهنی ییلاق، منیجه.، عزیزی مهر، الهه.، و مکتبی، غلامحسین. (1393). رابطه علی تعارض آشکار و تعارض نهان بین والدین با عملکرد تحصیلی با میانجی‌گری رابطه والد فرزند، رفتار ضداجتماعی و افسردگی در دانش‌آموزان دبیرستانی. دوفصلنامه مشاوره کاربردی، 2(3)، 16-1.
عظیمی‌فر، شیرین.، جزایری، رضوان السادات.، فاتحی‌زاده، مریم السادات.، عابدی، احمد. (1398). هم سنجی اثربخشی آموزش مدیریت والدین و آموزش فرزندپروری مبتنی بر پذیرش و تعهد بر مشکلات رفتاری برونی‌سازی شده کودکان در سنین پیش از دبستان، پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، 10(2)، 1-18.
علی قنواتی، سارا.، شریفی، طیبه.، غضنفری، احمد.، عابدی، محمدرضا.، و نقوی، اعظم. (1398). اثربخشی بسته آموزشی تعامل والد-فرزند بر کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد. توانمندسازی کودکان استثنایی، 10(2)، 239-247.
عیسی زادگان، علی.، سلیمانی، اسماعیل.، خسرویان، بهروز.، شیخی، سیامک. (1395). مقایسه شایستگی اجتماعی و تنظیم شناختی هیجان در افراد متقاضی و غیرمتقاضی جراحی زیبایی بینی. مجله مطالعات علوم پزشکی، ۲۷(۹)، ۷۳۵-۷۴۳.
فقیهی، محمدصالح.، کجباف، محمدباقر. (1395). اثربخشی آموزش فرزندپروری مبتنی بر رویکرد پذیرش و تعهد به مادران بر عزت نفس کودکان دچار شکاف لب و کام: پژوهش مورد منفرد، روان شناسی کاربردی، 10(4)، 453-476.
قره داغی، مهناز.، و امانی، احمد. (1401). اثربخشی آموزش مهارت فرزندپروری مثبت (Triple P) بر کیفیت رابطه مادر-کودک, خودکارآمدی والدگری و کنترل عواطف مادران دارای کودکان طلاق. خانواده پژوهی، 18(3)، 423-443.
گلپایگانی، فاطمه.، بیات، بنفشه.، مجدیان، وحید.، آقابزرگی، سمیه. (1397). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کیفیت دلبستگی و نوع دوستی کودکان دارای مشکلات رفتاری برونی‌سازی شده. فصلنامه کودکان استثنایی، 18(4)، 88-77.

نادری، فرح.، و حق‌شناس، فریبا. (1388). رابطه تکانشگری و احساس تنهایی با میزان استفاده از تلفن همراه در دانشجویان، یافته‌های نو در روانشناسی، 4(12)، 121-111.

Allmann, A.E., Coyne, L.W., Michel, R., McGowan, R. (2020). Acceptance and commitment therapy–enhanced exposures for children and adolescents. Exposure Therapy for Children with Anxiety and OCD, 202, 405-431.

Barratt, E., Stanford, M. S., Kent, T. A., & Felthous, A. (2004). Neuropsychological and cognitive psychophysiology substrates of impulsive aggression. Biological Psychiatry, 41(12), 1045-1061.

Bautista, A.B., Ruiz, F.J., Suárez-Falcón, J.C. (2023). Acceptance and commitment therapy in parents of children with cancer at psychosocial risk: A randomized multiple baseline evaluation. Journal of Contextual Behavioral Science, 29, 109-121.

Bradford, K., Barber, B.K. (2008). Interparental conflict, parent-child conflict, and youth problem behavior. Journal of Family Issues, 6(4), 780-805.
Butler, K. (2015). Parenting Programs in the ACT. Nigeria: Families ACT.
Chi, X., Cui, X. (2020). Externalizing problem behaviors among adolescents in a southern city of China: Gender differences in prevalence and correlates. Children and Youth Services Review, 119, 1056-1059.

Darawshy, N.A., Haj-Yahia, M.M. (2018). Palestinian adolescents' exposure to community violence and internalizing and externalizing symptoms: Parental factors as mediators, Children and Youth Services Review, 95, 397-406.

Felner, R.D., Lease, A.M., Philips, R.C. (1990). Social Competence and the Language of Adequacy as a Subject Matter for Psychology: A Quadripartite Travel Framework. In T. P. Gullotta. G. R. Adams, & R Montemayor (Eds), The Development of Social Competence (pp. 254-264).

Finch, J.E., Akhavein, K., Patwardhan, I., Clark, C.A.C. (2023). Teachers' self-efficacy and perceptions of school climate are uniquely associated with students' externalizing and internalizing behavior problems. Journal of Applied Developmental Psychology, 85, 1015-1019.

Fine, M. A., Moreland, J. R., & Schwebel, A. I. (1983). Long-term effects of divorce on parent-child relationships. Developmental Psychology, 19(3), 703-713.

Flujas-Contreras, J.M., Gómez, I. (2018). Improving flexible parenting with Acceptance and Commitment Therapy: A case study. Journal of Contextual Behavioral Science, 8, 29-35.

Hahs, A.D., Dixon, M.R., Paliliunas, D. (2019). Randomized controlled trial of a brief acceptance and commitment training for parents of individuals diagnosed with autism spectrum disorders. Journal of Contextual Behavioral Science, 12, 154-159.

Herwaarden, A., Schuiringa, H., Nieuwenhuijzen, M., Castro, B., Lochman, J.E., Matthys, W. (2022). Therapist alliance building behavior and treatment adherence for dutch children with mild intellectual disability or borderline intellectual functioning and externalizing problem behavior. Research in Developmental Disabilities, 128, 1042-1047.

Jurkic, A., Halliday, S.E., Hascher, T. (2023). The relationship of language and social competence of preschool- and kindergarten-age single and dual language learners in Switzerland and Germany. Early Childhood Research Quarterly, 64, 72-83.

Kang, Y., Ha, J., Ham, G., Lee, E., Jo, H. (2022). A structural equatin model of the relationships between social-emotional competence, social support, depression, and aggression in early adolescents in South Korea. Children and Youth Services Review, 138, 1064-1069.

Lamoureux, V.A., Glenn, A.L., Fung, D. (2022). The role of anxiety and callous-unemotional traits in the relationship between externalizing behaviors and sleep problems in clinic-referred youth. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 223, 1044-1008.

Mancini, V., Rigoli, D., Roberts, L., Piek, J.(2019). Motor skills and internalizing problems throughout development: An integrative research review and update of the environmental stress hypothesis research. Research in Developmental Disabilities, 84, 96-111.
Matrov, D., Kaart, T., Lanfumey, L., Maldonado, R., Sharp, T., Tordera, R. M., & Harro, J. (2019). Cerebral oxidative metabolism mapping in four genetic mouse models of anxiety and mood disorders. Behavioural brain research, 356, 435-443.
Mesghina, A., Richland, L.E. (2020). Impacts of expressive writing on children’s anxiety and mathematics learning: Developmental and gender variability. Contemporary Educational Psychology, 63, 1019-1023.
Nakamura, B., Ebesutani, C., Bernstein, A., & Chorpita, B. (2009). A psychometric analysis of the Child Behavior Checklist DSM-oriented Scales. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 31(4), 178-189.

Richard, J., Temcheff, C., Fletcher, E., Lemieux, A., Derevensky, J., Déry, M. (2022). An empirical investigation of the externalizing and internalizing pathways to disordered gaming behavior: A longitudinal study across childhood and adolescence. Computers in Human Behavior, 128, 1070-1074.

Riise, E.N., Wergeland, G.J.H., Njardvik, U.,  Öst, L. (2021). Cognitive behavior therapy for externalizing disorders in children and adolescents in routine clinical care: A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 83, 1019-1024.

Rosová, D. (2014). Preventive program aimed at development of social and emotional competence of first grade pupils at primary schools who suffer from behavioral disorders. Procedia Social Behavior Science, 132, 589-595.

Takahashi, T., Ishizu, .K., Matsubara, K., Ohtsuki, T., Shimoda, Y. (2020). Acceptance and commitment therapy as a school-based group intervention for adolescents: An open-label trial. Journal of Contextual Behavioral Science, 16, 71-79.

Tang, Y., Li, S., Ma, L., Zheng, Y., Li, Y. (2023). The effects of mother-father relationships on children’s social-emotional competence: The chain mediating model of parental emotional expression and parent-child attachment. Children and Youth Services Review, 155, 1072-1075.

Trent, E.S., Viana, A.G., Raines, E.M., Woodward, E.C., Storch, E.A., Zvolensky, M.J. (2019). Parental threats and adolescent depression, The role of emotion dysregulation. Psychiatry Research, 276, 18-24.
Uramoto, M., Moore, C., Garcia, Y., Kurumiya, Y. (2023). The effect of brief acceptance and commitment training on values-based behaviors of Japanese parents of children with autism. Journal of Contextual Behavioral Science, 29, 1-12.
Wang, Y., Fu, C., Wang, M. (2021). The additive and interactive effects of parental harsh discipline and boys’ gender-related traits on boys’ externalizing problem behaviors. Children and Youth Services Review, 112, 1059-1064.
Whittingham, K., Sheffield, J., Mak, C., Wright, A., Boyd, R.N. (2022). Parenting Acceptance and Commitment Therapy: An RCT of an online course with families of children with CP. Behaviour Research and Therapy, 155, 1041-1049.
Wong, M.L., Anderson, J., Knorr, T., Joseph, J.W., Sanchez, L.D.(2018). Grit, anxiety, and stress in emergency physicians. The American Journal of Emergency Medicine, 36(6), 1036-1039.

Zhang, Y., Davey, C., Larson, N., Reicks, M. (2019). Influence of parenting styles in the context of adolescents' energy balance-related behaviors: Findings from the FLASHE study. Appetite, 142, 1043-1048.

Zhao, T., Xuan, K., Liu, H., Chen, X., Qu, G., Wu, Y., Zhang, J., Sun, Y. (2021). The association between caregivers’ anxiety and sleep disturbances among preschool children in rural areas of China: The moderating effect of resilience. Children and Youth Services Review, 131, 1062-1068.
مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
دوره 67، شماره 2
خرداد-تیر1403
خرداد و تیر 1403
صفحه 741-759

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار