نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار نوزادان، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
2 کارشناس ارشد مامایی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction: Acute renal failure in the neonatal period is a common clinical problem in the neonatal intensive care unit, which is exacerbated by several factors.The aim of this study, was to compare risk factors and nutritional status of infants with acute renal failure and jaundice healthy infants.
Materials and Methods
:This cross-sectional study was conducted during the period 2004-2012 on 330 hospitalized infant patients, in two groups (with and without a diagnosis of acute renal failure) in the newborns intensive care unit of Ghaem Hospital in Mashhad. The risk factors for neonatal, maternal and nutritional conditions were compared in both groups and analyzed. Using the software SPSS and statistical, analytical tests.
Results: The resultsshowed that mean (± SD) birth weights with (case group) and without (control group) acute renal failure were 3191.4±555.2 and 3162.4±479.6 gr, Apgar scores 8.8±0.04 and 9±0.05, referring age 9.3±4.8 and 7.5±4.8 days. Breast growth during postpartum (p = 0.011), Filling of the breast before breastfeeding (p=0.006), soften of the breast after breast-feeding (p=0.031), number of feeding per day (p = 0.025), Feeding duration (p = 0.042), severity of weight loss (p = 0.000), Urinary frequency (p = 0.037), number of defecation (p = 0.004) were significantly different between the two groups.
Conclusion: Decrease in breast growth during the first few days of birth, lack of fullness of breast before feeding, lack of adequate softness of the breast after breast-feeding, reduced number of feeding/ day, shorter feeding duration, greater weight loss, lower number of defecation and urination were risk factors of mother and baby in acute renal failure.
کلیدواژه‌ها [English]
بدون شک سالمترین ومطمئن ترین غذای نوزاد شیرمادرست نوزادان به صورت فیزیولوژیک کاهش وزنی راطی روزهای اول مقدمه
بدون شک سالمترین ومطمئن ترین غذای نوزاد شیرمادرست نوزادان به صورت فیزیولوژیک کاهش وزنی راطی روزهای اول تولد متحمل می شوندکه معمولا در انتهای هفته اول اصلاح می شود درصورت ادامه کاهش وزن پس ازهفته اول یا کاهش سریع وزن طی روزهای ا ول(بیشتراز 2% وزن در روز) خانواده و پزشک باید نگران کاهش دریافت شیرتوسط نوزاد باشند(1). در صورت کاهش دریافت شیرمادر ، کلیه های نوزادان به عنوان یک مکانیسم دفاعی سعی در بازجذب سدیم ادرار و نگهداری مایع می کند به علاوه دفع نامحسوس مایعات از بدن وریه به علت عدم بلوغ کافی پوست نوزاد سبب تشدید دهیدراتاسیون می شود. ادامه کاهش دریافت ممکن است منجر به نارسایی کلیه ،هیپرناترمی وسایر عوارض خطرناک دهیدراتاسیون مانند سکته، خونریزی مغزی و ترومبوس گردد(2).ترخیص زودرس مادران پس از زایمان، آموزش ناکافی، عدم اطلاع از ناکافی بودن شیر وتکنیک نامناسب شیردهی مهمترین عوامل موثر برکاهش وزن نوزادان شناخته شده اند (3، 4). نارسایی حاد کلیه به اختلال حاد در توانایی کلیه ها برای نگهداری تعادل مایعات بدن اطلاق می شود که همراه با کاهش حاد در میزان فیلتراسیون گلومرولی می باشد. اگرچه معیارهای تشخیصی نارسایی حاد کلیه در نوزادان متفاوت است ولی تعریف کلی به سطح سرمی کراتینین بیشتراز 5/1 میلی گرم بر دسی لیتر اطلاق می شود(6، 5). نارسایی حاد کلیه اولیگوریک به میزان ادرار کمتر از 1-5/0 میلی لیتر بر کیلوگرم بر ساعت و نوع غیر الیگوریک به ادار بالاتر از این میزان گفته می شود(7). یکی از علل مهم نارسایی کلیه در نوزادان کاهش دریافت طی روزهای اول می باشد، شناخت ریسک فاکتورهای تغذیه ای دهیدراتاسیون در نوزادان ممکن است از بروز عوارض کم آبی دراین نوزادان جلوگیری نماید. لذا این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه عوامل خطر و شرایط تغذیه ای در نوزادان مبتلا به نارسایی حاد کلیه و نوزادان سالم زرد مراجعه کننده به بیمارستان قائم(عج) شهر مشهد انجام شده است.
روش کار
در این مطالعه توصیفی-مقطعی که ازفروردین ماه 1383 تا اواخر فروردین ماه 1392انجام شد، تعداد 330 نوزاد مراجعه کننده به کلینیک بیمارستان قائم یا بستری شده در NICU این بیمارستان، مورد بررسی قرار گرفتند. نوزادان پس از اخذ رضایت نامه از والدین وارد مطالعه شدند و فرم چک لیست بر اساس مشخصات مادری و نوزادی، توزین نوزاد، ثبت آزمایشات و شرح حال مادری و نوزادی تکمیل گردید.
معیارهای خروج از مطالعه شامل نوزادان نارس ، شیر خشک خوار، سپسیس، مننژیت ، آنومالی، بیماریهای کروموزومی یا قلبی ونوزادان با نمره آپگار کمتر از 7 دقیقه اول بودند. در ابتدا نوزادان به دو گروه تقسیم شدند. در گروه نارسایی حاد کلیه (98نفر) پس از آزمایشات اولیه اوره بالاتر ازmg/dl 40 و کراتینین سرم بالاتر از mg/dl5/1 به عنوان معیار تشخیصی به کار برده شد. این نوزادان در ابتدای تولد طبیعی بوده اند، نوزادان گره شاهد شامل نوزادان مراجعه کننده به کلینیک نوزادان یا بخش مراقبتهای ویژه نوزادان به علت زردی بوده اند این نوزادان به علت زردی نیاز به ارزیابی داشته اند که پس از بررسی، اوره وکراتینین طبیعی داشته اند. مشخصات نوزاد از جمله سن نوزاد(روز)، وزن هنگام تولد(گرم)، وزن زمان مراجعه(گرم)، نمره آپگار ، طول مدت تغذیه(دقیقه)، دفعات مصرف مکمل (آب قند، ترنجبین، شیر خشت)،میزان اوره (میلی گرم/دسی لیتر)، تعداد پلاکت، میزان بیلی روبین(میلی گرم /دسی لیتر)، هماتوکریت(گرم / دسی لیتر)، زمان اولین تغذیه، دفعات تغذیه، دفعات دفع مدفوع، دفعات دفع ادرارومدت بستری شدن مادر مورد بررسی قرار گرفتند.
برای مادران این نوزادان، از فرم ثبت اطلاعات که شامل اطلاعات مربوط به سن، پاریتی، وجود مراقبت های طی بارداری، وزن مادر قبل از زایمان، روش زایمان، میزان خونریزی زایمانی،سابقه بیماری خاص چون دیابت و فشار خون، وجود مشکلات زایمانی، طول مدت بستری مادر، زمان تقریبی اولین شیردهی به نوزاد و اطلاعات پستانی مانند رشد پستان قبل وبعد زایمان، نوک پستان فرورفته، وجود شقاق پستانی، ماستیت، سفت شدن پستان ها قبل از شیردهی ونرم شدن بعد از شیردهی که نشان دهنده ی تخلیه مناسب شیر و شیردهی مطلوب می باشد. در این دو گروه، فاکتورهای مربوط به کیفیت شیردهی چون وزن نوزادی، تعداد دفعات تغذیه نوزاد در طول روز، زمان تقریبی هر بار شیردهی بر اساس دقیقه، وجودرفلکس جهش شیر، مورد بررسی قرار گرفتند.
رفلکس جهش شیر رفلکس ترشح شیر از پستان مادر در پاسخ به مکیدن است. پوزیشن کلاسیک شیردهی یا پوزیشن گهواره به عنوان پوزیشن طبیعی در نظر گرفته شد که از طریق مشاهده ارزیابی گردید. در پوزیشن کلاسیک مادر با دست موافق، نوزاد را در مقابل پستانی که از آن شیر می خورد، نگه می دارد، سر نوزاد نزدیک به آرنج مادر قرار گرفته، ساعد مادر پشت نوزاد را حمایت می کند و نوزاد روبروی مادر چسبیده به پستان وی قرار دارد. لب پایین به بیرون برگشته و چانه نوزاد چسبیده به سینه مادر است.مشکلات پستانی شامل نوک پستان فرورفته ،شقاق پستان وماستیت بوده است نوک پستان فرورفته وقتی اطلاق می گردد که نوک پستان درزیر سطح آرئول پستان قرار گیرد شقاق پستان زخمی است در نوک پستان مادران شیرده، که به شکل های عرضی یاستاره ای دیده می شود.ماستیت یک التهاب پستان بوده که متورم و دردناک است وممکن است تب وضعف را نیز به همراه داشته باشد.
با توجه به نوع مطالعه (مطالعه توصیفی) و با استفاده از جداول، نمودارها و شاخص های آماری به بررسی داده های پژوهش پرداخته شد، تحلیل و بررسی روابط بین متغیرها پس از کنترل طبیعییته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS انجام شد. برای موارد طبیعی از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل در صورتی که در آزمون طبیعییته برقرار نبود از آزمون های با پارامتری معادل شامل ضریب همبستگی اسپیرمن و من ویتنی استفاده شد. برای تحلیل روابط متغیرهای با مقیاس اسمی از آزمون کای دو استفاده شد؛ در این مطالعه 05/0>p حداقل سطح معنی دار در نظر گرفته شد.
نتایج
با استفاده از آزمون آماری تی تست دو گروه از نظر متغیرهای سن نوزاد(ماه)، وزن هنگام تولد(گرم)، وزن فعلی(گرم)، نمره آپگار ، طول مدت تغذیه(دقیقه)، میزان اوره (میلی گرم)، تعداد پلاکت، میزان بیلی روبین(میلی گرم بر دسی لیتر)، میزان هماتوکریت(گرم/دسی لیتر) همگن بوده است و زمان اولین تغذیه،دفعات تغذیه، دفعات دفع مدفوع، دفعات دفع ادرار، مدت بستری شدن مادر و اوره خون ناهمگن بوده است.
نتایج نشان داد میانگین(انحراف معیار) سنی در نوزادان سالم و بیمار به ترتیب 5/7، 3/9روز بوده است. سایر مشخصات دو گروه در جدول1آورده شده است.
بحث
بر اساس یافته های مطالعه حاضر وضعیت شیردهی نامناسب(p<0.001)، عدم رشد مناسب پستان پس از زایمان ،عدم تخلیه پستان پس از شیر دهی ومشکلات پستانی احتمال بروز نارسایی کلیه در نوزادان را افزایش می دهند. بدون شک شیرمادرکاملترین،در دسترین ومفیدترین غذای نوزاد در ماههای اول عمر می باشد و شناخت مشکلات همراه با آن که منجر به مشکلاتی برای مادر وشیرخوار می شود، بسیار مهم است.شیردهی موفق نیازمند قرارگیری مناسب نوک پستان و قسمت زیادی از هاله پستان در دهان نوزاد می باشدکه برای ایجادآن،وضعیت مناسب مادر و نوزاد درموقع شیردهی ضروری است در صورتی که مادر وضعیت مناسبی نداشته باشد احتمال آسیب نوک پستان و شقاق پستان افزایش می یابد ودر نتیجه احتمال شیردهی موفق کاهش خواهد یافت (4).
وضعیت نامناسب شیردهی ناشی از سزارین یا درد مادر می تواند علاوه بر اینکه منجر به کاهش شیر دریافتی به نوزاد گردد باعث تشدید مشکلات پستانی مادر شده که آن نیز منجر به کاهش وزن و نارسایی کلیه نوزاد می شود، لذا توجه به وضعیت شیردهی وتوجه به عللی که ممکن است اختلال در وضعیت صحیح شیردهی بوجود آورند بسیار مهم است و اصلاح آنها ممکن است از کاهش دریافت نوزاد در روزهای اول عمر جلوگیری نموده و در نتیجه از خطر نارسایی کلیه بکاهد.
در مطالعات کریشنامورتی[1](2011)، بسکابادی(2010) و لیوینگستون[2] (2000)نشان داده شد که مشکلات پستانی از جمله زخم نیپل و همچنین وضعیت شیردهی با هایپرناترمی و دهیدراته شدن نوزاد رابطه معنی داری دارند، درحالیکه مطالعه کاگلر(2006)[3] چنین رابطه ای را نشان نداده است(1، 8-10). .مطالعات مذکور نتایج مطالعه حاضر را مبنی بر وجود ارتباط بین سطح کراتینین باویژگیهای پستان مادر تایید می نماید.
در گروه مورد نخستین زمان تغذیه دیرتر انجام شده بودکه البته این با مطالعه موریتز[4](2005) و گامز[5](2009) همخوانی نداشت ولی مشابه مطالعه بسکابادی (2010)بود؛ لذا به نظر می رسد که تغذیه نوزاد پس از تولد هرچه سریعتر باید انجام شود، ومسائلی که باعث تأخیر در تغذیه نوزاد می شود شناسایی و رفع گردد (12،11،2). اگر چه تفاوت آماری بین 2 گروه در زمینه مدت تغذیه وجود نداشت ولی دفعات تغذیه با سینه مادر در گروه مورد کمتر از گروه شاهد بود و لزوم تغذیه مکرر را در روزهای نخستین زندگی نشان می دهد. دفعات ادرار نیز در گروه مورد کمتر از گروه شاهد بود که با مطالعه گامز (2009)، یاسین (2004) و مایسلز1(2005) نیز هم خوانی داشت و این مساله نشان می دهد که در کنار توجه به میزان کاهش وزن در هفته های اول توجه ویژه به برون ده ادراری نوزاد نیز ضرورت دارد که می تواند نشانه ای از میزان کفایت شیر مادر باشد واز طرفی کاهش دفعات ادرار، نشانه زودرسی از عدم دریافت کافی تغذیه در نوزاد باشد، نتایج این مطالعه نشان می دهد که دفعات ادرار می تواند یک نشانه زودرس برای احتمال نارسایی کلیه باشد (11، 13، 14).
وضعیت شیردهی نامناسب در گروه مورد بیش از گروه شاهد بود که باید در مراقبت های معمو ل قبل و بعد از زایمان توجه ویژه به آموزش شیردهی به مادران و ارزیابی وضعیت صحیح شیر دهی در بیمارستان انجام شود.
در مطالعه حاضر پرشدن پستان قبل از هر بار شیردهی و شل شدن پستان پس از هر بار شیردهی در مادران گروه مورد کمتر از شاهد بود(جدول2)؛ در یک مطالعه، نوزادانی که دهیدراتاسیون بیش از 10% به همراه هیپرناترمی داشتند، مادرانشان شیرناکافی و غلظت سدیم شیربالاتری داشتند(15). دریک مطالعه دیگر رشد نامناسب پستان در دوران بارداری و به طور مشابه عدم سفت پستان قبل از هربار شیردهی و عدم شل شدن پستان پس از هر بار شیردهی در گروه با دهیدراتاسیون نسبت به گروه کنترل بیشتر بود.عدم شل شدن پستان پس از هربار شیردهی در گروه مورد نشانه عدم تخلیه منا سب پستان توسط شیرخوار و یا عدم آموزش مناسب مادر جهت شیردهی مناسب می باشد که این خود مقدمه مشکلات پستانی در روزهای بعد و اختلالات شیردهی می گردد(12). عدم تخلیه مناسب پستان در روزهای اول که با مصرف مکملها تشدید می شود می تواند توجیه کننده ترشح ناکافی شیر از پستان و اختلالات شیردهی در چند روز اول تولد باشد با این حال انتظار می رود تا 4 روزگی ترشح شیر مادر به حد نسبتاً کافی برسد در چند روز اول، مهم تر از مدت و حجم شیردهی، دفعات مکرر شیردهی است که باید مادران شیرده داشته باشند تا نوزادشان شیرکافی دریافت کند ضمن آنکه همواره باید از مادران شیرده در ویزیت روزهای اول از نشانه های رشد پستان و علائم کفایت شیردهی سوال گردد ودر صورت لزوم معاینات لازم انجام شود تا از وقوع دهیدراتاسیون ناشی از دریافت ناکافی
شیر در روزهای اول پیشگیری شود (14).
مشکلات پستانی در گروه مورد بیشتر از گروه شاهد بود که لزوم توجه بیشتر به معاینات قبل و بعد از زایمان را نشان می دهد. مشکلات حاملگی در مادران گروه مورد بیش از گروه شاهد بود لذادر حاملگی های پرخطر علاوه بر مراقبت از مادر در دوران بارداری وپس از آن باید توجه به سلامت عمومی وتغذیه نوزاد را نیز پس ازتولد فراموش نکنیم و این مراقبت ویژه برای نوزاد نیز در هفته های اول پس از تولد انجام گردد.
نتیجه گیری
عدم بزرگ شدن پستان بعد از زایمان،عدم پرشدگی پستان قبل از شیردهی ، عدم تخلیه کافی پستان بعد از شیردهی در مادران نوزادان دوچار نارسایی کلیه بیشتر از گروه شاهد بوده است که این یافته نیز نشان می دهد باید توجه ویژه ا ی به عوامل موثر در جریان یافتن شیر درروزهای اول معطوف گردد وهر علامت غیر طبیعی ازجمله علایم بالا مورد توجه قرار گرفته وقبل از بروز علایم دریافت ناکافی به رفع آنها اقدام نمود. از طرفی فاکتورهای خطردر نوزادان دچار نارسایی کلیه تعداد دفعات کمتر شیر خوردن در روز، طول مدت شیرخوردن کوتاهتر، شدت کاهش وزن بیشتر، دفعات ادرار و مدفوع کمتر بوده است، لذا توجه به فاکتورهای خطر مادر ونوزادی ممکن است از ابتلا نوزادان به نارسایی کلیه بکاهد.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل طرحهای تحقیقاتی مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با کد 85210 و 88099 بوده است که بدینوسیله از همکاری صمیمی این معاونت و پرسنل زحمتکش بخش نوزادان بیمارستان قائم خانم اسکندری، نیکوسرشت ورمضانی تشکر و سپاسگذاری می شود.
تولد متحمل می شوندکه معمولا در انتهای هفته اول اصلاح می شود در صورت ادامه کاهش وزن پس ازهفته اول یا کاهش سریع وزن طی روزهای ا ول (بیشتراز 2% وزن در روز) خانواده و پزشک باید نگران کاهش دریافت شیرتوسط نوزاد باشند(1). در صورت کاهش دریافت شیرمادر ، کلیه های نوزادان به عنوان یک مکانیسم دفاعی سعی در بازجذب سدیم ادرار و نگهداری مایع می کند به علاوه دفع نامحسوس مایعات از بدن وریه به علت عدم بلوغ کافی پوست نوزاد سبب تشدید دهیدراتاسیون می شود. ادامه کاهش دریافت ممکن است منجر به نارسایی کلیه ، هیپرناترمی وسایر عوارض خطرناک دهیدراتاسیون مانند سکته، خونریزی مغزی و ترومبوس گردد(2).ترخیص زودرس مادران پس از زایمان، آموزش ناکافی، عدم اطلاع از ناکافی بودن شیر وتکنیک نامناسب شیردهی مهمترین عوامل موثر برکاهش وزن نوزادان شناخته شده اند (3، 4). نارسایی حاد کلیه به اختلال حاد در توانایی کلیه ها برای نگهداری تعادل مایعات بدن اطلاق می شود که همراه با کاهش حاد در میزان فیلتراسیون گلومرولی می باشد. اگرچه معیارهای تشخیصی نارسایی حاد کلیه در نوزادان متفاوت است ولی تعریف کلی به سطح سرمی کراتینین بیشتراز 5/1 میلی گرم بر دسی لیتر اطلاق می شود (6، 5). نارسایی حاد کلیه اولیگوریک به میزان ادرار کمتر از 1-5/0 میلی لیتر بر کیلوگرم بر ساعت و نوع غیر الیگوریک به ادار بالاتر از این میزان گفته می شود (7). یکی از علل مهم نارسایی کلیه در نوزادان کاهش دریافت طی روزهای اول می باشد، شناخت ریسک فاکتورهای تغذیه ای دهیدراتاسیون در نوزادان ممکن است از بروز عوارض کم آبی دراین نوزادان جلوگیری نماید. لذا این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه عوامل خطر و شرایط تغذیه ای در نوزادان مبتلا به نارسایی حاد کلیه و نوزادان سالم زرد مراجعه کننده به بیمارستان قائم(عج) شهر مشهد انجام شده است.
روش کار:
در این مطالعه توصیفی- مقطعی که ازفروردین ماه 1383 تا اواخر فروردین ماه 1392انجام شد، تعداد 330 نوزاد مراجعه کننده به کلینیک بیمارستان قائم یا بستری شده در NICU این بیمارستان، مورد بررسی قرار گرفتند. نوزادان پس از اخذ رضایت نامه از والدین وارد مطالعه شدند و فرم چک لیست بر اساس مشخصات مادری و نوزادی، توزین نوزاد، ثبت آزمایشات و شرح حال مادری و نوزادی تکمیل گردید.
معیارهای خروج از مطالعه شامل نوزادان نارس ، شیر خشک خوار، سپسیس، مننژیت ، آنومالی، بیماریهای کروموزومی یا قلبی ونوزادان با نمره آپگار کمتر از 7 دقیقه اول بودند. در ابتدا نوزادان به دو گروه تقسیم شدند. در گروه نارسایی حاد کلیه (98نفر) پس از آزمایشات اولیه اوره بالاتر ازmg/dl 40 و کراتینین سرم بالاتر از mg/dl5/1 به عنوان معیار تشخیصی به کار برده شد. این نوزادان در ابتدای تولد طبیعی بوده اند، نوزادان گره شاهد شامل نوزادان مراجعه کننده به کلینیک نوزادان یا بخش مراقبتهای ویژه نوزادان به علت زردی بوده اند این نوزادان به علت زردی نیاز به ارزیابی داشته اند که پس از بررسی، اوره وکراتینین طبیعی داشته اند. مشخصات نوزاد از جمله سن نوزاد (روز)، وزن هنگام تولد (گرم)، وزن زمان مراجعه (گرم)، نمره آپگار ، طول مدت تغذیه (دقیقه)، دفعات مصرف مکمل (آب قند، ترنجبین، شیر خشت)،میزان اوره (میلی گرم/دسی لیتر)، تعداد پلاکت، میزان بیلی روبین(میلی گرم /دسی لیتر)، هماتوکریت(گرم / دسی لیتر)، زمان اولین تغذیه، دفعات تغذیه، دفعات دفع مدفوع، دفعات دفع ادرار ومدت بستری شدن مادر مورد بررسی قرار گرفتند.
برای مادران این نوزادان، از فرم ثبت اطلاعات که شامل اطلاعات مربوط به سن، پاریتی، وجود مراقبت های طی بارداری، وزن مادر قبل از زایمان، روش زایمان، میزان خونریزی زایمانی، سابقه بیماری خاص چون دیابت و فشار خون، وجود مشکلات زایمانی، طول مدت بستری مادر، زمان تقریبی اولین شیردهی به نوزاد و اطلاعات پستانی مانند رشد پستان قبل و بعد زایمان، نوک پستان فرورفته، وجود شقاق پستانی، ماستیت، سفت شدن پستان ها قبل از شیردهی ونرم شدن بعد از شیردهی که نشان دهنده ی تخلیه مناسب شیر و شیردهی مطلوب می باشد. در این دو گروه، فاکتورهای مربوط به کیفیت شیردهی چون وزن نوزادی، تعداد دفعات تغذیه نوزاد در طول روز، زمان تقریبی هر بار شیردهی بر اساس دقیقه، وجودرفلکس جهش شیر، مورد بررسی قرار گرفتند.
رفلکس جهش شیر رفلکس ترشح شیر از پستان مادر در پاسخ به مکیدن است. پوزیشن کلاسیک شیردهی یا پوزیشن گهواره به عنوان پوزیشن طبیعی در نظر گرفته شد که از طریق مشاهده ارزیابی گردید. در پوزیشن کلاسیک مادر با دست موافق، نوزاد را در مقابل پستانی که از آن شیر می خورد، نگه می دارد، سر نوزاد نزدیک به آرنج مادر قرار گرفته، ساعد مادر پشت نوزاد را حمایت می کند و نوزاد روبروی مادر چسبیده به پستان وی قرار دارد. لب پایین به بیرون برگشته و چانه نوزاد چسبیده به سینه مادر است.
مشکلات پستانی شامل نوک پستان فرورفته ، شقاق پستان وماستیت بوده است نوک پستان فرورفته وقتی اطلاق می گردد که نوک پستان درزیر سطح آرئول پستان قرار گیرد شقاق پستان زخمی است در نوک پستان مادران شیرده، که به شکل های عرضی یاستاره ای دیده می شود.ماستیت یک التهاب پستان بوده که متورم و دردناک است وممکن است تب وضعف را نیز به همراه داشته باشد.
با توجه به نوع مطالعه (مطالعه توصیفی) و با استفاده از جداول، نمودارها و شاخص های آماری به بررسی داده های پژوهش پرداخته شد، تحلیل و بررسی روابط بین متغیرها پس از کنترل طبیعییته با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS انجام شد. برای موارد طبیعی از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل در صورتی که در آزمون طبیعییته برقرار نبود از آزمون های با پارامتری معادل شامل ضریب همبستگی اسپیرمن و من ویتنی استفاده شد. برای تحلیل روابط متغیرهای با مقیاس اسمی از آزمون کای دو استفاده شد؛ ، در این مطالعه 05/0>p حداقل سطح معنی دار در نظر گرفته شد.
نتایج:
با استفاده از آزمون آماری تی تست دو گروه از نظر متغیرهای سن نوزاد (ماه)، وزن هنگام تولد (گرم)، وزن فعلی(گرم)، نمره آپگار ، طول مدت تغذیه (دقیقه)، میزان اوره (میلی گرم)، تعداد پلاکت، میزان بیلی روبین (میلی گرم بر دسی لیتر)، میزان هماتوکریت (گرم/دسی لیتر) همگن بوده است و زمان اولین تغذیه،دفعات تغذیه، دفعات دفع مدفوع، دفعات دفع ادرار، مدت بستری شدن مادر و اوره خون ناهمگن بوده است.
نتایج نشان داد میانگین(انحراف معیار) سنی در نوزادان سالم و بیمار به ترتیب 5/7، 3/9 روز بوده است. سایر مشخصات دو گروه در جدول شماره یک1 آورده شده است. مقایسه ازمایشات دوگروه در نمودار 1 آورده شده است.
جدول شماره 1- مقایسه مشخصات نوزادی/ مادری و آزمایشگاهی در دو گروه نوزادان سالم(بدون نارسایی حاد کلیه) و بیمار(دچار نارسایی حاد کلیه)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
جدول شماره 2: بررسی مقایسه ای عوامل مادری در دو گروه شاهد و مورد
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
بحث
بر اساس یافته های مطالعه حاضر وضعیت شیردهی نامناسب(p<0.001)، عدم رشد مناسب پستان پس از زایمان ،عدم تخلیه پستان پس از شیر دهی و مشکلات پستانی احتمال بروز نارسایی کلیه در نوزادان را افزایش می دهند. بدون شک شیرمادرکاملترین،در دسترین ومفیدترین غذای نوزاد در ماههای اول عمر می باشد و شناخت مشکلات همراه با آن که منجر به مشکلاتی برای مادر وشیرخوار می شود، بسیار مهم است. شیردهی موفق نیازمند قرارگیری مناسب نوک پستان و قسمت زیادی از هاله پستان در دهان نوزاد می باشدکه برای ایجادآن، وضعیت مناسب مادر و نوزاد درموقع شیردهی ضروری است در صورتی که مادر وضعیت مناسبی نداشته باشد احتمال آسیب نوک پستان و شقاق پستان افزایش می یابد و در نتیجه احتمال شیردهی موفق کاهش خواهد یافت (4).
وضعیت نامناسب شیردهی ناشی از سزارین یا درد مادر می تواند علاوه بر اینکه منجر به کاهش شیر دریافتی به نوزاد گردد باعث تشدید مشکلات پستانی مادر شده که آن نیز منجر به کاهش وزن و نارسایی کلیه نوزاد می شود، لذا توجه به وضعیت شیردهی و توجه به عللی که ممکن است اختلال در وضعیت صحیح شیردهی بوجود آورند بسیار مهم است و اصلاح آنها ممکن است از کاهش دریافت نوزاد در روزهای اول عمر جلوگیری نموده و در نتیجه از خطر نارسایی کلیه بکاهد.
در مطالعات کریشنامورتی[6](2011)، بسکابادی(2010) و لیوینگستون[7] (2000)نشان داده شد که مشکلات پستانی از جمله زخم نیپل و همچنین وضعیت شیردهی با هایپرناترمی و دهیدراته شدن نوزاد رابطه معنی داری دارند، درحالیکه مطالعه کاگلر (2006)[8] چنین رابطه ای را نشان نداده است (1، 8-10). . مطالعات مذکور نتایج مطالعه حاضر را مبنی بر وجود ارتباط بین سطح کراتینین باویژگیهای پستان مادر تایید می نماید.
در گروه مورد نخستین زمان تغذیه دیرتر انجام شده بودکه البته این با مطالعه موریتز[9](2005) و گامز[10](2009) همخوانی نداشت ولی مشابه مطالعه بسکابادی (2010) بود؛ ، لذا به نظر می رسد که تغذیه نوزاد پس از تولد هرچه سریعتر باید انجام شود، ومسائلی که باعث تأخیر در تغذیه نوزاد می شود شناسایی و رفع گردد (12،11،2). اگر چه تفاوت آماری بین 2 گروه در زمینه مدت تغذیه وجود نداشت ولی دفعات تغذیه با سینه مادر در گروه مورد کمتر از گروه شاهد بود و لزوم تغذیه مکرر را در روزهای نخستین زندگی نشان می دهد. دفعات ادرار نیز در گروه مورد کمتر از گروه شاهد بود که با مطالعه گامز (2009)، یاسین (2004) و مایسلز1(2005) نیز هم خوانی داشت و این مساله نشان می دهد که در کنار توجه به میزان کاهش وزن در هفته های اول توجه ویژه به برون ده ادراری نوزاد نیز ضرورت دارد که می تواند نشانه ای از میزان کفایت شیر مادر باشد واز طرفی کاهش دفعات ادرار، نشانه زودرسی از عدم دریافت کافی تغذیه در نوزاد باشد، نتایج این مطالعه نشان می دهد که دفعات ادرار می تواند یک نشانه زودرس برای احتمال نارسایی کلیه باشد (11، 13، 14).
وضعیت شیردهی نامناسب در گروه مورد بیش از گروه شاهد بود که باید در مراقبت های معمو ل قبل و بعد از زایمان توجه ویژه به آموزش شیردهی به مادران و ارزیابی وضعیت صحیح شیر دهی در بیمارستان انجام شود.
در مطالعه حاضر پرشدن پستان قبل از هر بار شیردهی و شل شدن پستان پس از هر بار شیردهی در مادران گروه مورد کمتر از شاهد بود (جدول2)؛ )، در یک مطالعه، نوزادانی که دهیدراتاسیون بیش از 10% به همراه هیپرناترمی داشتند، مادرانشان شیرناکافی و غلظت سدیم شیربالاتری داشتند(15). دریک مطالعه دیگر رشد نامناسب پستان در دوران بارداری و به طور مشابه عدم سفت پستان قبل از هربار شیردهی و عدم شل شدن پستان پس از هر بار شیردهی در گروه با دهیدراتاسیون نسبت به گروه کنترل بیشتر بود. عدم شل شدن پستان پس از هربار شیردهی در گروه مورد نشانه عدم تخلیه منا سب پستان توسط شیرخوار و یا عدم آموزش مناسب مادر جهت شیردهی مناسب می باشد که این خود مقدمه مشکلات پستانی در روزهای بعد و اختلالات شیردهی می گردد (12). عدم تخلیه مناسب پستان در روزهای اول که با مصرف مکملها تشدید می شود می تواند توجیه کننده ترشح ناکافی شیر از پستان و اختلالات شیردهی در چند روز اول تولد باشد با این حال انتظار می رود تا 4 روزگی ترشح شیر مادر به حد نسبتاً کافی برسد در چند روز اول، مهم تر از مدت و حجم شیردهی، دفعات مکرر شیردهی است که باید مادران شیرده داشته باشند تا نوزادشان شیرکافی دریافت کند ضمن آنکه همواره باید از مادران شیرده در ویزیت روزهای اول از نشانه های رشد پستان و علائم کفایت شیردهی سوال گردد ودر صورت لزوم معاینات لازم انجام شود تا از وقوع دهیدراتاسیون ناشی از دریافت ناکافی شیر در روزهای اول پیشگیری شود (14).
مشکلات پستانی در گروه مورد بیشتر از گروه شاهد بود که لزوم توجه بیشتر به معاینات قبل و بعد از زایمان را نشان می دهد. مشکلات حاملگی در مادران گروه مورد بیش از گروه شاهد بود لذادر حاملگی های پرخطر علاوه بر مراقبت از مادر در دوران بارداری وپس از آن باید توجه به سلامت عمومی وتغذیه نوزاد را نیز پس ازتولد فراموش نکنیم و این مراقبت ویژه برای نوزاد نیز در هفته های اول پس از تولد انجام گردد.
نتیجه گیری
عدم بزرگ شدن پستان بعد از زایمان، عدم پرشدگی پستان قبل از شیردهی ، عدم تخلیه کافی پستان بعد از شیردهی در مادران نوزادان دوچار نارسایی کلیه بیشتر از گروه شاهد بوده است که این یافته نیز نشان می دهد باید توجه ویژه ا ی به عوامل موثر در جریان یافتن شیر درروزهای اول معطوف گردد وهر علامت غیر طبیعی ازجمله علایم بالا مورد توجه قرار گرفته و قبل از بروز علایم دریافت ناکافی به رفع آنها اقدام نمود. از طرفی فاکتورهای خطردر نوزادان دچار نارسایی کلیه تعداد دفعات کمتر شیر خوردن در روز، طول مدت شیرخوردن کوتاهتر، شدت کاهش وزن بیشتر، دفعات ادرار و مدفوع کمتر بوده است، لذا توجه به فاکتورهای خطر مادر ونوزادی ممکن است از ابتلا نوزادان به نارسایی کلیه بکاهد.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل طرحهای تحقیقاتی مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با کد 85210 و 88099 بوده است که بدینوسیله از همکاری صمیمی این معاونت و پرسنل زحمتکش بخش نوزادان بیمارستان قائم خانم اسکندری ، نیکوسرشت ورمضانی تشکر و سپاسگذاری می شود.
)